Warstwy izolacyjne dachu. O co zadbać, budując dom z poddaszem użytkowym

W domach o poddaszach nieużytkowych ociepla się strop poddasza a dach nie musi być ocieplony. Natomiast w domach z poddaszem użytkowym izolacji wymaga dach i ten przypadek omawiany jest w poniższym artykule.

Izolację dachu stanowią:

1. warstwa wstępnego krycia (zabezpiecza przed dostaniem się wilgoci od zewnątrz)
2. izolacja cieplna (izoluje od ciepła i zimna, jest także izolatorem akustycznym)
3. paroizolacja (blokuje dostęp wilgoci z wnętrza domu)

Dach powinien mieć współczynnik przenikania ciepła maksymalnie U = 0,18 W/(m²·K), a od stycznia 2021 r. - 0,15 W/(m²·K). Już na etapie opisu technicznego w projekcie powinny być zawarte dane o materiałach izolacji cieplnej. Często architekci podają nieprecyzyjne informacje, które nie wskazują na rodzaj wyrobu i jego odmiany, właściwej do danego zastosowania. Zły dobór materiału przez wykonawcę może powodować późniejsze problemy z wykonaniem lub trwałością izolacji.

Dawniej warstwę wstępnego krycia stanowiło poszycie z desek pokryte papą. Obecnie pod niektóre pokrycia (dachówki, blachy stalowe i bitumiczne płyty faliste) nie jest wymagane pełne deskowanie. Stosuje się w jego miejsce ruszt z łat i kontrłat z folią dachową, która jest łatwiejsza do ułożenia, lżejsza i tańsza niż tradycyjny podkład.

Zalety folii dachowych:

• chronią izolację cieplną przed deszczem, śniegiem, wiatrem i parą wodną
• nie przepuszczają do ocieplenia wody, która może przenikać przez pokrycie
• przepuszczają parę wodną idącą z wnętrza domu (woda wykrapla się i spływa po folii)
• są odporne na działanie niskiej i wysokiej temperatury (od –40°C do +80°C)
• są trudno zapalne i nie rozprzestrzeniają ognia.

Ze względu na stopień przepuszczania pary wodnej folie dachowe dzieli się na:

• niskoparoprzepuszczalne (przepuszczają do 100 gramów pary wodnej na 1 m² w ciągu 24 godzin). Przy zastosowaniu tej folii wymagana jest 3-4 cm szczelina wentylacyjna między folią a ociepleniem. Aby szczelina mogła spełniać swoje funkcje musi mieć otwory wlotowe pod okapem i wylotowe w połaci, kalenicy lub w narożach. Otwory muszą być osłonięte siatkami metalowymi, które chronią przed dostaniem się owadów. Przekrój tych otworów to 1/300 wentylowanej powierzchni
• wysokoparoprzepuszczalne (od 700 do 5000 g/m²/24h). Ten rodzaj folii może bezpośrednio dotykać izolacji cieplnej, nie powodując zawilgocenia izolacji i konstrukcji dachu. Szczeliną wentylacyjną jest tylko przestrzeń między wysokoparoprzepuszczalną folią a pokryciem.

Co to jest paroprzepuszczalność folii i na co zwrócić uwagę

Paroprzepuszczalność decyduje o klasyfikacji folii wstępnego krycia i sposobie jej wbudowania w konstrukcję dachu (z pustką wentylacyjną lub bez). Jest ona określana w zależności od warunków klimatycznych: temperatury, wilgotności względnej i ciśnienia powietrza. Zmiana tylko temperatury wpływa na zmianę wilgotności względnej, dlatego do porównań stosuje się współczynnik Sd, który określa równoważną dyfuzyjnie grubość powietrza danego materiału. Pozwala to uniknąć problemów związanych ze zmiennymi warunkami, w jakich badana jest paroprzepuszczalność materiałów budowlanych.

Folie o niskiej paroprzepuszczalności wymagają wykonania minimum 4 cm szczeliny wentylacyjnej pomiędzy nimi a izolacją cieplną. Folie o wysokiej paroprzepuszczalności oficjalnie nie wymagają zachowania tej szczeliny. Nawet w przypadku ewentualnego zawilgocenia izolacji cieplnej następuje szybkie wypuszczenie pary wodnej przez folię wstępnego krycia.

Jednak nawet przy zastosowaniu folii wysokoparoprzepuszczalnej 1300-3000 (g/m²/24h) i współczynniku Sd = 0,02 m, przedstawiciele firm zalecają profilaktycznie pozostawienie szczeliny wentylacyjnej. Powodem ich ostrożności są reklamacje, dotyczące utraty przez folię właściwości szczelności i otwartości dyfuzyjnej spowodowanych na przykład działaniem promieni UV.

Folie dachowe wyróżnia się także pod względem budowy:

• zbrojone – są zbudowane z dwóch warstw polietylenowych, między którymi jest siatka zbrojąca. Dzięki siatce folia jest wytrzymała i nie odkształca się. Folie zbrojone są nisko-paroprzepuszczalne (od 20 do 60 g/m²/24h).
• z warstwą antykondensacyjną – obok dwóch warstw z polietylenu, mają warstwę antykondensacyjną z włókien wiskozowo-celulozowych. Warstwa ta wchłania nadmiar pary wodnej. Należy jednak pamiętać aby folia ułożona była tą warstwą do wewnątrz. Folie z warstwą antykondensacyjną są niskoparoprzepuszczalne.
• z warstwą poliestru – są to folie dwuwarstwowe, wykonane z polietylenu i poliestru. Dzięki temu są bardzo odporne na działanie promieni UV. Folie z warstwą poliestru są wysokoparoprzepuszczalne (3000 g/m²/24h).
• z włókniny – zbudowane są z kilku warstw. Trójwarstwowe mają dwie zewnętrzne warstwy z włókniny polipropylenowej, a środkową z polietylenu lub polipropylenu. Mogą mieć także dodatkową warstwę z siatki polietylenowej. Folie z włókniny są wysokoparoprzepuszczalne (1000g/m²/24h).

Folie dachowe mają zróżnicowaną odporność na działanie promieni słonecznych. Nie należy jednak ich długo trzymać bez osłonięcia, ponieważ pod długim wpływem promieni UV zesztywnieją i zaczną pękać. Niszczące działanie może mieć także wiatr. Folie pod jego wpływem, zwłaszcza gdy są niepoprawnie zamocowane mogą się zerwać lub przedziurawić.

2. Izolacja cieplna dachu

Najpopularniejsze materiały izolacyjne, które mogą służyć do ocieplenia dachu to:

• wełna mineralna. Jest to materiał dźwiękoszczelny, paroprzepuszczalny i ognioodporny – jest przegrodą dla ognia, nie pali się i nie podtrzymuje ognia (topi się dopiero w temperaturze powyżej 1000°C). Grubość tego materiału izolacyjnego nie może być mniejsza niż 20 cm. Wełna musi być tak ułożona na wcisk, aby nigdzie nie było żadnych szczelin, ale także zgnieceń. Najczęściej stosowaną metodą jest ułożenie międzykrokwiowe – ocieplenie umieszcza się między krokwiami
• płyty i prefabrykaty styropianowe. Mają małą paroprzepuszczalność i mniejszą ognioodporność od wełny. Styropian pod wpływem ognia topi się. Nie jest także dobrym izolatorem akustycznym. Dlatego rzadziej się go stosuje do izolacji dachu. W sprzedaży są także specjalne płyty z polistyrenu ekstrudowanego lub pianki poliuretanowej, które można układać ponad krokwiami dachowymi. Takie rozwiązanie eliminuje wystąpienie mostków termicznych na krokwiach. Płyty mają krawędzie ukształtowane w taki sposób, aby można było je łączyć na pióro i wpust lub na zakład.
• piany poliuretanowe. Stosuje się je w postaci natrysku. Charakteryzują się bardzo dobrą izolacyjnością cieplną oraz akustyczną. Są lekkie i wytrzymałe, a ich aplikacja wykonywana przez specjalistyczne firmy - jest szybka i niekłopotliwa. Piany poliuretanowe w postaci natrysku mogą być stosowane do ocieplania nowych budynków, a także docieplania starszych konstrukcji.

Ocieplenie dachu należy wykonywać w temperaturze powyżej 0°C, żeby materiał nie przemarzł. Ważna jest także odpowiednia wilgotność, aby izolacja cieplna przed zabezpieczeniem nie wchłonęła zbyt dużo wilgoci.

Izolacja cieplna musi być dokładnie osłonięta od strony wnętrza folią paroizolacyjną. Gdyby nie ona, zbyt dużo wilgoci przedostawałaby się do ocieplenia i więźby. Folie paroizolacyjne są prawie idealnie szczelne (w ciągu doby przepuszczają zaledwie 0,5 grama wody na m²). Stosowanie ich jest konieczne, ale może spowodować pewne komplikacje. Przy złym systemie wentylacyjnym na poddaszu może się zbierać zbyt dużo wilgoci. Zjawisko to nazywa się efektem torby foliowej. Folie paroizolacyjne są jedno- lub kilkuwarstwowe. Najczęściej wykonane są z polietylenu. Rozróżniamy cztery typy folii:

• niezbrojone - wykonane z polietylenu o grubości od 0,15 – 0,4 mm. Są najtańsze, ale także najmniej trwałe. Niektórzy producenci zwiększają ich odporność  na promienie UV, stosując stabilizatory;
• zbrojone - mogą być zbudowane z polietylenu zbrojonego włóknem z tego samego materiału o wysokiej gęstości lub z papieru budowlanego zbrojonego siatką poliestrową. Siatka zwiększa ich wytrzymałość. Folie zbrojone są mocniejsze od niezbrojonych. Mają grubość 0,2 mm;
• z warstwą aluminium - skutecznie ograniczają straty ciepła z wnętrza. Dzięki warstwie aluminium są mocne i trwałe. Są trójwarstwowe: polietylen, siatka z polipropylenu i aluminium. Mają grubość 0,2 mm lub większą. Mogą mieć także dodatkową warstwę poliestru, który chroni aluminium przed utlenianiem się. Cieńsze folie o grubości 0,1 mm są zbudowane z papieru budowlanego, polietylenu i warstwy aluminium;
• z włókniny celulozowo-wiskozowej lub polipropylenowej czasem wzmacnianej siatką. Absorbują wilgoć, a gdy wilgotność otoczenia jest mała oddają ją z powrotem. Folie te mają grubość od 0,12 do 1,2 mm. Można je również stosować zamiast folii dachowych.