Instalacja elektryczna na poddaszu

Przestrzenie między drewnianymi elementami konstrukcji poddasza są szczelnie wypełnione izolacją termiczną, a przewody elektryczne są niemal całkowicie pozbawione możliwości odprowadzania ciepła. Dodatkową trudnością jest brak jasnych wytycznych na temat instalacji w takich obiektach. Konieczne jest opieranie się na ogólnych przepisach zawartych w obowiązujących normach. Przekroje przewodów, ze względu na obciążalność długotrwałą, należy dobierać zgodnie z tabelami zawartymi w normie PN-IEC 60364-5-523:2001.

Dodatkowo przewody elektryczne układane na drewnie powinny być zabezpieczane bezpiecznikami o prądzie znamionowym nie większym niż 16 A. W tej sytuacji należy opierać się na analizie wspomnianej normy oraz zdrowym rozsądku. Zgodnie z przepisami nie można instalować opraw oraz osprzętu elektrycznego bezpośrednio na podłożu palnym, jeśli ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem.

Osoby wykonujące instalację na strychach o konstrukcji drewnianej powinny zastosować następujące rozwiązania:

• do wykonania instalacji oświetleniowej używanie przewodów miedzianych o przekroju min. 1,5 mm²,
• do wykonywania instalacji gniazd wtyczkowych używanie przewodów miedzianych o przekroju min. 2,5 mm²,
• do zabezpieczania obwodów oświetleniowych używanie zabezpieczeń o prądzie znamionowym 10 A,
• do zabezpieczania obwodów gniazd wtyczkowych używanie zabezpieczeń o prądzie znamionowym min.16 A,
• wykonywanie instalacji bez puszek rozgałęźnych, tj. sprowadzenie wszystkich przewodów do skrzynki zasilającej strych,
• zabezpieczenie instalacji na strychu oddzielnym wyłącznikiem różnicowoprądowym o prądzie upływu 30 mA.

Wszystkie instalacje muszą być wykonywane przewodem trójżyłowym lub co najmniej trzema przewodami jednożyłowymi umieszczonymi w rurce osłonowej lub korytku. Instalacja może być prowadzona także przewodami o podwójnej izolacji (zaleca się min. 750 V). Przewody wielożyłowe należy prowadzić na uchwytach pozbawionych ostrych krawędzi i zapewniających odstęp równy min. 0,3 średnicy przewodu od podłoża.

Uwaga: W instalacjach układanych na podłożu drewnianym nie wolno używać metalowych opasek mocujących ze względu na możliwość skaleczenia izolacji, np. na skutek pociągnięcia przewodu. Ponadto opaski metalowe nie zapewniają zalecanego odstępu przewodu od podłoża.

Przed przystąpieniem do planowania instalacji należy precyzyjnie przewidzieć przyszłe potrzeby użytkowników. Na planie należy zaznaczyć wypusty oświetleniowe oraz miejsca montażu gniazd wtyczkowych. Jeśli niektóre gniazda będą przeznaczone do zasilania odbiorników o dużej mocy, to obwody te należy wydzielić. Do tego typu odbiorników zalicza się np. termy elektryczne, piece akumulacyjne, grzejniki konwekcyjne czy termowentylatory. Jeśli w instalacji konieczne będzie zainstalowanie przepływowego ogrzewacza wody, to zasilanie tego urządzenia należy zaprojektować i zabezpieczyć oddzielnie.

Liczba wypustów oświetleniowych zależy od przeznaczenia każdego z pomieszczeń. Planując liczbę gniazd wtyczkowych w pomieszczeniu, powinno się przewidzieć po jednym gnieździe do każdego odbiornika plus dwa gniazda rezerwowe. Po zaplanowaniu liczby wypustów oraz gniazd można określić ilość obwodów i zabezpieczeń.

Statystycznie przyjmuje się, że jeden obwód w domu mieszkalnym przypada na każde 15 do 20 m². Na strychach o drewnianej konstrukcji można ich zaplanować więcej. W wielu poradnikach podawane są ilości wypustów oświetleniowych oraz gniazd wtyczkowych na jeden obwód. Zwykle jest to 20 lamp i 10 gniazd. W celu zmniejszenia obciążenia przewodów prowadzonych w niekorzystnych warunkach można przyjąć, że jeden obwód oświetleniowy będzie zawierać ok. 10 wypustów, a obwód gniazd wtyczkowych ok. 6 gniazd. Natomiast obwody przeznaczone do zasilania dużych odbiorników będą zakończone pojedynczymi gniazdami. Podobnie należy uczynić z obwodami zaplanowanymi do przyłączania lodówek, zamrażarek itp.

Kolejnym krokiem jest określenie tras rozprowadzania instalacji. O ile dość precyzyjnie są określone miejsca montażu wypustów, gniazd wtyczkowych oraz przewodów w typowych pomieszczeniach, o tyle nie ma wytycznych dotyczących nieregularnych pomieszczeń, np. o wielu skosach. Przewody elektryczne powinny być prowadzone wyznaczonymi trasami. Trasy poziome wyznaczone są na wysokości 10 do 30 cm nad posadzką oraz takiej samej odległości od sufitu.

Zwykle na strychu nie da się określić górnej strefy, dlatego układa się je na dole. Na pionowe odcinki przewodów przeznaczone są pasy równoległe do krawędzi ścian oraz otworów (np. drzwiowych). Do lamp montowanych na ukośnych powierzchniach należy doprowadzać przewody wzdłuż elementów konstrukcyjnych. Jeśli to możliwe, powinno się wyznaczać trasy analogicznie. Trasy tych przewodów powinny być zawsze prostopadłe do tras poziomych.

Najłatwiej będzie wyznaczyć miejsca, w których znajdą się lampy. Wystarczy wyobrazić sobie przyszłe wyposażenie pomieszczenia. Ułatwieniem jest zrobienie projektu aranżacji, gdyż często ustawienie mebli decyduje o układzie oświetlenia. Należy przy tym pamiętać, aby oświetlenie nie stanowiło przeszkody w codziennym użytkowaniu i nie było narażone na uszkodzenia.

Oświetlenie ogólne umieszcza się wysoko, tak aby równomiernie oświetlało całe pomieszczenie. Kolejne jest oświetlenie robocze, np. dla biurka. Dobrym pomysłem jest umieszczenie lamp w pobliżu okien połaciowych, dzięki czemu sztuczne światło może uzupełniać i zastępować naturalne. Przewody do lamp powinny być wyprowadzane za pośrednictwem specjalnych podtynkowych puszek do kinkietów i do lamp wiszących. W przypadku lamp montowanych w sufit lub ścianę konieczne jest uprzednie zamontowanie specjalnych puszek umożliwiających dobre odprowadzanie ciepła. W szczególności dotyczy to lamp halogenowych, gdyż te mogą się silnie nagrzewać.

Zwykle instaluje się je na wysokości ok. 20 cm nad podłogą. Gniazda powinny być łatwo dostępne. Jedno gniazdo warto jest umieścić przy wejściu do pomieszczenia, pod wyłącznikiem. Inne gniazda, w zależności od przeznaczenia, powinny znajdować się w miejscach użytkowania sprzętu elektrycznego.

Oprócz tego powinno się umieścić pewną ilość gniazd w miejscach, które w przyszłości, np. po zmianie przeznaczenia pomieszczenia, mogą być przydatne. Gniazda montuje się w zespołach po kilka. Większość producentów oferuje wielokrotne ramki, w których można umieścić np. 3 gniazda zasilające oraz 1 komputerowe i 1 telewizyjne. Gniazda najlepiej osadzać w pogłębionych puszkach.

Łączniki powinny znajdować się w strefach przejść i przy wejściach do pomieszczeń. Najczęściej instalowane są na wysokości 1,1–1,3 m. Coraz częściej instaluje się je także na wysokości opuszczonej dłoni. Umiejscowienie łączników zależy od architektury strychu. W celu zminimalizowania zagrożeń przewody doprowadzone do łączników powinny być sprowadzane do rozdzielnicy i tam łączone z przewodami od lamp. Innym sposobem jest wykonywanie połączeń na samych łącznikach (współczesne łączniki są wyposażone w podwójne zaciski). Przewody N i PE mogą być przeprowadzane przez te same puszki bez przerywania ich ciągłości. Zaleca się używanie puszek pogłębionych.

Przewody elektryczne powinny być układane najprostszymi i najkrótszymi trasami. W zależności od konstrukcji poddasza można prowadzić je w przestrzeniach niewykorzystywanych, np. między podwieszonym sufitem a konstrukcją dachu lub za pionowymi ściankami oddzielającymi powierzchnię użytkową od niewykorzystywanej przestrzeni. Drugim sposobem jest układanie przewodów tuż za powierzchnią ścian (np. za ścianką gipsową). Przewody mocuje się do stałych elementów konstrukcyjnych.

Jeśli instalacja będzie układana w niewykorzystywanych przestrzeniach, to powinno się ją prowadzić w korytkach kablowych, gdyż odległości między miejscami mocowania są zbyt duże, by przewód mógł swobodnie zwisać. Po zakończeniu montażu elementów konstrukcyjnych ścian gipsowych należy przymocować korytka, a następnie ułożyć w nich przewody. Każdy przewód powinien być opisany na obu końcach.

Przewody doprowadzające zasilanie do lamp sufitowych najlepiej jest doprowadzić nad sufitem. Jeśli jednak na strychu nie planuje się montażu sufitu, pozostaje prowadzenie wszystkich instalacji w korytkach,  na wysokości 10–30 cm nad podłogą. Dla większej przejrzystości warto zamontować trzy korytka, jedno nad drugim, przeznaczone do różnych instalacji – do gniazd wtyczkowych, oświetlenia i teletechniczne.

Przewody do gniazd wtyczkowych będą wtedy wyprowadzane bezpośrednio do gniazd. Natomiast instalacja oświetleniowa będzie doprowadzana do elementów konstrukcyjnych, wzdłuż których (w rurkach lub na uchwytach) doprowadzana będzie do wypustów lub łączników.

W niektórych miejscach wystąpi konieczność przeprowadzania instalacji w poprzek elementów konstrukcyjnych. Jeśli nie uda się umieścić korytek za tymi elementami, tzn. gdy przewody będą znajdowały się bezpośrednio za gipsową lub drewnianą ścianką, konieczne będzie wykonanie wcięć.

Nie zaleca się przewiercania drewnianych elementów konstrukcyjnych i przeciągania przez te otwory przewodów (ulegają przy tym uszkodzeniu). Znacznie lepszym rozwiązaniem jest wykonanie wcięcia, w które można swobodnie włożyć przewód. Niezależnie od sposobu i miejsca przecinania jakichkolwiek elementów, powinny być one dodatkowo zabezpieczane kawałkami rurek o gładkich końcach i średnicy zapewniającej swobodne przesuwanie. Można je także zabezpieczyć dodatkową izolacją, np. rurką termokurczliwą, i osadzić w wycięciu za pomocą pianki montażowej.

Przewody elektryczne nigdy nie mogą się bezpośrednio stykać z żadnymi ostrymi krawędziami elementów drewnianych, a zwłaszcza metalowych (np. blaszanymi profilami ścianek gipsowych).

W miarę możliwości powinno się unikać łączenia przewodów. W takich miejscach najbardziej wydziela się ciepło, w szczególności gdy połączenie się poluzuje. Przegrzane przewody tracą sprężystość, co powoduje zwiększenie rezystancji przejścia i w konsekwencji dalszy wzrost temperatury. Najlepiej, aby jeden odcinek przewodu był prowadzony bezpośrednio z rozdzielnicy do wypustu, gniazda lub łącznika. Wyeliminowanie puszek rozgałęźnych zwykle powoduje zwiększenie ilości użytych przewodów, ale znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia awarii.

Wszystkie urządzenia elektryczne instaluje się w puszkach. Ze względów estetycznych używa się puszek podtynkowych. Tzw. puszki do gipsu mogą być montowane także w ścianach wykonanych z drewna lub dowolnych płyt. Wskazane jest stosowanie puszek wiatroszczelnych, które zapobiegają przedostawaniu się powietrza oraz wilgoci. Dla ułatwienia montażu, zwłaszcza tam, gdzie doprowadzane są przewody o przekroju 2,5 mm lub zbiegają się więcej niż 3 żyły, wskazane jest użycie głębokich puszek.

Uwagi: Instalacja elektryczna powinna być zawsze wykonywana przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Samodzielne jej układanie stanowi poważne ryzyko porażenia prądem lub wywołania pożaru.