Dokonując wyboru okien doświetlających poddasze powinniśmy mieć na uwadze przede wszystkim orientację budynku w stosunku do stron świata, konstrukcję dachu i kąt jego nachylenia, a także wielkość poszczególnych pomieszczeń i ich funkcję – przykładowo miejsce przeznaczone do pracy wymaga dobrego oświetlenia, natomiast okno w sypialni służy bardziej jej wietrzeniu, może być zatem mniejsze. Niezmiernie ważna jest również architektura budynku – okna mają istotny wpływ na wygląd dachu, a zatem całego domu. Prawidłowe rozplanowanie okien i ich rodzaj, a tym samym wygodne użytkowanie poddasza może zapewnić współpraca z architektem, znającym nasze potrzeby i oczekiwania.
Lukarny
Mimo dodatkowego wkładu pracy oraz zastosowania większej ilości materiałów związanych z wybudowaniem lukarn, są one rozwiązaniem bardzo efektownym. Mogą tworzyć w dachu ciekawe załamania i nisze. Zaprojektowane z rozmysłem i starannie wykończone są ciekawym detalem architektonicznym.
Ich wygląd można dostosować zarówno do budynków o tradycyjnej architekturze, jak i tych zaprojektowanych w duchu bardziej awangardowym. Kształt lukarn oraz ich rozmieszczenie warunkuje symetria dachu oraz kąt jego nachylenia – zbyt mały kąt nachylenia dachu w zasadzie uniemożliwia ich zastosowanie. Lukarny dobrze sprawdzają się w dachach stromych, o kącie nachylenia powyżej 45º, o wysokich (powyżej 1 m) ściankach kolankowych.
Lepszym rozwiązaniem jest budowa jednej, większej lukarny, obejmującej szerszą połać dachu niż np. dwóch czy trzech węższych, usytuowanych stosunkowo blisko siebie. Każda kolejna lukarna komplikuje konstrukcję dachu, powoduje jego dodatkowe załamania, utrudniające odpływ wody z górnych partii dachu oraz zwiększające ryzyko zalegania śniegu. Poza tym przykładowo dwie węższe, sąsiadujące ze sobą lukarny są mniej funkcjonalne we wnętrzu. Trudniej je bowiem w sposób racjonalny zagospodarować, chyba że między nimi znajduje się ściana dzieląca dwa pokoje.
Konstrukcja
Lukarnę można potraktować jako rodzaj nadbudówki. Jej konstrukcja – najczęściej o szkielecie drewnianym, wsparta jest na więźbie dachowej.
Typowa lukarna zbudowana jest z pionowej ścianki frontowej z tradycyjnym, pionowo osadzonym oknem i dwóch trójkątnych ścianek bocznych (osłonowych). Lukarnę można połączyć także z balkonem.
Lukarna wiąże się z połacią dachową odrębnym daszkiem, który może być jednospadowy płaski lub owalny, dwu bądź trójspadowy.
Stosuje się także lukarny murowane – muruje się je podobnie jak inne ściany domu, a także lukarny wzmocnione konstrukcją żelbetową. Te ostatnie buduje się zazwyczaj w przypadku, gdy ich ścianka frontowa stanowi przedłużenie ściany zewnętrznej budynku. Pionowe elementy nośne lukarny zakotwione są wówczas w wieńcu ściany zewnętrznej. W tym przypadku ciężar lukarny przenosi nie więźba połaci dachu, lecz strop.
Trzeba zdawać sobie sprawę z tego, że każda lukarna to dodatkowa konstrukcja do ocieplenia i odpowiedniego zabezpieczenia przed wilgocią. Niezbędne jest więc staranne jej wykończenie oraz solidna obróbka blacharska, a także orynnowanie. Budowa lukarn wiąże się zatem ze zwiększeniem nakładów materiałów oraz pracy, tym samym wzrastają koszty inwestycji i wydłuża się jej czas.
Wykończenie
Z zewnątrz ścianki lukarn wykańcza się najczęściej oblicówką z impregnowanego drewna, czasem też panelami z PCW lub blachą powlekaną. Na boczne ścianki lukarn stosuje się również materiał, którym pokryty jest dach. Może to być np. dachówka karpiówka lub materiał bitumiczny. Czasem też wykańcza się je płytkami włóknocementowe, które oferują niektórzy producenci cementowych pokryć dachowych. Ich powierzchnia może być gładka lub strukturalna, przypominająca łupek naturalny. Tego rodzaju płytki dachówkowe dostępne są w wielu kolorach. Lukarny murowane tynkuje się, jak resztę budynku.
Wewnętrzne wykończenie lukarn wykonuje się przeważnie z płyt gipsowo-kartonowych.
Daszek lukarn kryje się tym samym materiałem co dach domu.
Oświetlenie
Lukarna dobrze spełni swoje zadanie, gdy będzie stosunkowo szeroka, wyposażona w więcej niż jedno okno. Najlepiej doświetli ona poddasze, gdy jej szerokość przekroczy o połowę szerokość pomieszczenia, w którym się znajduje. Wnęka wąskiej lukarny tworzy również trudną do zagospodarowania przestrzeń, poza tym boczne ścianki ograniczają rozchodzenie się promieni światła na boki.
Funkcjonalność
Ważną zaleta lukarn jest to, że zwiększają one możliwości zagospodarowania zamieszkanego poddasza. Lukarny zapewniają więcej przestrzeni pod dachem, pozwalają optymalnie wykorzystać przestrzeń pod skosami, ponieważ ich konstrukcja je eliminuje.
Pod oknami lukarn, tak jak pod tradycyjnymi oknami, można zamontować praktyczne parapety. Do okien lukarn można wygodnie podejść, wygodnie je otworzyć i swobodnie przez nie wyjrzeć. Można je pozostawić otwarte nawet podczas deszczu i nie martwić się, że wnętrze błyskawicznie nam zamoknie, co miałoby miejsce w przypadku okien połaciowych.
Okna połaciowe
Są obecnie najpopularniejszym sposobem doświetlenia poddasza – nie wymagają zastosowania dodatkowych elementów konstrukcyjnych, gdyż montuje się je, i to stosunkowo prosto, w połaci dachu, niezależnie od kąta jego nachylenia.
Przeznaczone są do montażu w domach zarówno nowo budowanych, jak i już istniejących. Co ważne, można je wykorzystywać prze renowacji czy modernizacji starych domów i nie będzie to wymagało żadnych zmian konstrukcyjnych. Łączy się je bez problemu z każdym rodzajem pokrycia dachowego.
Nie zakłócają architektury budynku, ponieważ idealnie wpisują się w połać dachu i rodzaj pokrycia.
Montaż
Okna dachowe instaluje się zazwyczaj na krokwiach. Jeśli jednak rozstaw między nimi nie jest dostosowany do wymiarów okna, nie stanowi to żadnego problemu. Gdy szerokość okna jest mniejsza od rozstawu krokwi, istnieje możliwość montażu okna na łatach. Natomiast gdy szerokość okna jest znacznie większa niż rozstaw między krokwiami, wystarczy zastosować belki poziome wymianu. Ponadto producenci okien dachowych dostarczają wszystkie akcesoria niezbędne do ich prawidłowego i estetycznego montażu, w tym specjalne kołnierze uszczelniające, które trwale zabezpieczają przed przeciekaniem wody. Okna połaciowe nadają się do wszystkich dachów o skośnych połaciach, niezależnie od kąta ich nachylenia. Montuje się je jako pojedyncze moduły,ale także komponuje w różne układy. Można np. umieścić je w rzędzie, jedno obok drugiego lub też w dwóch rzędach. W zasadzie możliwy jest ich dowolny układa poziomy czy pionowy,
uzależniony tylko od inwencji inwestora czy architekta.
Okna dachowe powinny być umieszczone w takim miejscu, które pozwoli na ich wygodne i bezpieczne użytkowanie. Zaleca się, aby dolna krawędź szyby znajdowała się na wysokości 90-120 cm, górna natomiast – 200-220 cm, żeby możliwe było wygodne przechodzenie pod oknem, wyglądanie przez nie, także w pozycji siedzącej.
Oświetlenie
Są niewątpliwie najskuteczniejszym sposobem oświetlenia poddasza. Wpuszczają o 30-50% więcej światła niż lukarny. Ważne jest jednak, aby były odpowiednio dobrane. Zbyt mała powierzchnia okien może spowodować, że we wnętrzu będzie za ciemno, jeśli zbyt duża – może okazać się, że bez zastosowania akcesoriów przeciwsłonecznych światło jest uciążliwe. Dobrze jest też wiedzieć, że kilka równomiernie rozłożonych mniejszych okien zapewni więcej światła niż jedno duże o tej samej powierzchni. Warto też pamiętać, że wielkość okien powinna być dostosowana do kąta nachylenia połaci dachu. Ogólna zasada jest taka, że im mniejszy jest kąt nachylenia dachu, tym okno powinno być dłuższe. W dachach stromych sprawdzają się okna krótsze. Ich właściwy dobór i rozmieszczenie stwarza nieograniczone możliwości aranżacji poddasza i kreowania jego naturalnego oświetlenia.
Funkcjonalność
Na rynku dostępnych jest wiele ich rodzajów okien połaciowych, różniących się między innymi sposobem otwierania. Wyróżnia się między innymi okna obrotowe (z osią obrotu w połowie wysokości skrzydła), uchylno-obrotowe (wyposażone w dwie funkcje otwierania skrzydła – uchylną i obrotową), wysokoosiowe z osią obrotu na trzech czwartych wysokości, dzięki czemu skrzydło w trakcie obrotu nie wchodzi do pomieszczenia. Produkowane są również specjalne okna do zespoleń, przeznaczone do łączenia z oknami dachowymi specjalnymi modułami lub też bezpośrednio, ościeżnica z ościeżnicą. Oferowane są także przeszklenia w różnych kształtach (trójkątne, owalne, prostokątne), otwierane bądź nieotwierane, które montuje się bezpośrednio nad lub pod oknem połaciowym – pełnią one funkcję dekoracyjnego ich wykończenia. Ciekawą propozycją jest też system elementów okiennych i drzwiowych tworzących balkon – jest on wbudowany w połać dachu i nie wymaga żadnych dodatkowych prac konstrukcyjnych.
Użytkowanie okien dachowych staje się znacznie wygodniejsze z dodatkowymi akcesoriami. Są wśród nich różnego rodzaju rolety i żaluzje umożliwiające redukcję światła na poddaszu. Produkty te dostępne są w wielu wzorach i kolorach. Jeśli okna dachowe zamontowane są wysoko, istnieje możliwość wyposażenia ich w elektryczne sterowniki, dzięki który jednym przyciskiem na pilocie zamykamy je i otwieramy.
Ta różnorodność modeli okien dachowych oraz rozwiązań systemowych sprawia, że można je dobrać odpowiednio do swoich potrzeb, aby były wygodne w użytkowaniu. Nie wolno nam zapominać, że nie są one pozbawione wad: zimą przysypuje je śnieg, co sprawia, że na poddaszu panuje półmrok – wówczas trzeba je odśnieżyć. Trzeba też pamiętać o zamykaniu wszystkich okien, gdy zaczyna padać, w przeciwnym razie nakapie nam do mieszkania. Jest na szczęście rozwiązanie także tego problemu - czujniki deszczu, które wezmą na siebie nasze obowiązki.
