W nowo budowanych domach, w których dominują otwarte przestrzenie schody projektuje się zazwyczaj w przestronnych holach lub salonach. O wyborze rodzaju schodów decyduje przede wszystkim ilość wolnego miejsca – poszczególne modele mają bowiem różne wymagania przestrzenne, niezbędne do ich instalacji. Wybór schodów powinien być starannie przemyślany. Muszą być bowiem nie tylko wygodne w użytkowaniu i bezpieczne (zwłaszcza jeśli w domu są dzieci), ale także praktyczne i trwałe. Schody to także bryła architektoniczna. Stanowi integralny i zazwyczaj dominujący element wyposażenia wnętrza, który powinien z nim współgrać stylistycznie.
Na rynku wybór schodów jest ogromny, nawet tych gotowych i przeznaczonych do samodzielnego montażu. Ograniczony tylko pomysłowością i możliwościami konstrukcyjnymi materiałów. Jeśli mamy wątpliwości, co do kształtu schodów, wyboru materiałów, ich zestawienia i kolorystyki, warto poradzić się architekta.
Rodzaje schodów i ich konstrukcje
Schody płytowe (żelbetowe). Wyróżnia je samonośna konstrukcja, opierająca się na dole i górze o stropy i ściany. Sprawiają wrażenie ciężkich i masywnych, dlatego nie są polecane do małych przestrzeni.
Schody modułowe (zwane też środkowonośnymi lub wspornikowymi). Składają się z segmentów zwanych modułami i mają samonośną konstrukcję. Oparte są na jednej belce nośnej umieszczonej pod stopniami, pośrodku ich szerokości. Składa się ona przeważnie ze stalowych elementów rurowych, wstawianych jeden w drugi, mocowanych (u dołu i góry) do konstrukcji budynku. Montaż tego typu schodów odbywa się od góry ku dołowi. W połowie ich wysokości belka może być mocowana do ściany za pomocą specjalnego ramienia – zapobiega to bocznym wahaniom schodów. Stopnie, o regulowanej wysokości przykręca się do belki. Tego rodzaju schody dają możliwość tworzenia biegu o dowolnym kształcie. Mogą być one:
- jednobiegowe (proste) – mają prosty bieg oraz jednakowej wysokości i szerokości proste stopnie,
- dwu-, trzy- i wielobiegowe – wyposażone w spocznik dzielący poszczególne biegi, umożliwiający odpoczynek podczas wchodzenia i schodzenia,
- kręte – montowane są wokół jednej osi, mają zróżnicowaną szerokość stopni.
- zabiegowe – ich stopnie mogą mieć różny kształt – prostokątny i klinowy (zbliżony do trapezu).
Schody spiralne - zajmują we wnętrzu niewiele miejsca. Przy wyborze średnicy warto wziąć pod uwagę to, czy po schodach będzie można łatwo wnosić meble lub inne przedmioty. Zbyt duży kąt nachylenia i mała szerokość stopni sprawiają, że nie są one zbyt wygodne w użytkowaniu. Tego rodzaju schody zbudowane są wokół centralnego słupa, do którego przymocowane są poszczególne stopnie. Słup - konstrukcja nośna - to najczęściej metalowa rura. Czasem składa się z kilku nakładanych na siebie elementów. Schody spiralne mogą być lewo- lub prawoskrętne, w zależności od tego, po której stronie wejścia znajduje się słup.
Schody policzkowe. Ich bieg podparty jest z obu stron na przedłużonych belkach, tzw. policzkowych. Mogą być one umieszczone na końcach stopni, w środku lub tylko z jednej strony, gdy drugi koniec stopni montowany jest do ściany. Jedną z ich odmian są schody kręte, których stopnie z jednej strony zamocowane są w środkowym słupie, z drugiej zaś opierają się na belce policzkowej. Ich stopnie pozostawia się często bez podstopnic. Zarys biegu schodów może być
dowolny, ograniczony jedynie możliwościami kształtowania materiału belek policzkowych. Dzięki temu schody te łatwo dopasować do wnętrza o różnym wystroju.
Schody składane. Są najmniej dekoracyjne, ale przecież nie jest to ich główna funkcja. Są za to praktyczne, w niektórych domach nawet niezbędne – prowadzą najczęściej na strych, poddasze nieużytkowe lub też schowek na poddaszu. Są wygodne i nie zajmują miejsca, ponieważ po złożeniu chowają się całkowicie w suficie i stają się niewidoczne. Ich drabinka wykonana jest z drewna lub metalu. Wyposażone są w klapę, często też termoizolacyjną. Są przeważnie kilkusegmentowe. Poszczególne ich części wsuwają się jedna w drugą lub nakładają na siebie. Dostępne są także schody harmonijkowe zwane też nożycowymi. Wykonane są z aluminium lub stali.
Z jakich materiałów wykonuje się schody
Do budowy schodów stosuje się przeważnie twarde drewno rodzimych drzew liściastych: klonu, dębu, brzozy, buku, także jesionu i wiśni. Wykorzystuje się także twardsze i efektowniejsze kolorystycznie, ale i znacznie droższe, drewno egzotyczne. Spotyka się także schody sosnowe - mniej odporne na wgniecenia czy zarysowania. Stopnie wykonuje się z drewna litego lub klejonego warstwowo, a także niektórych materiałów drewnopochodnych. Efektownym rozwiązaniem wydają się schody ażurowe, na konstrukcji wykonanej z metalu - stali nierdzewnej, surowej lub malowane proszkowo. Na stopnie takich schodów można wykorzystać drewno, kamień, metal, jak również szkło hartowane. Ażurowa konstrukcja, niezależnie od zastosowanych materiałów, sprawia wrażenie znacznie lżejszej, jakby unoszącej się w powietrzu.
Integralnym elementem schodów jest balustrada (musi być umieszczona na wysokości co najmniej 90 cm). Jej wybór znacząco wpływa na bezpieczeństwo użytkowania schodów, a także na ich styl. Balustrada może mieć formę bogato zdobionych drewnianych lub kutych z metalu tralek lub wręcz przeciwnie – surowych w formie, niemal ascetycznych prętów lub tylko linek ze stali nierdzewnej lub aluminium. Ciekawa stylistycznie jest balustarada w formie wstęgi. Wykonuje się ją zazwyczaj z giętego drewna, ale także metalu lub szkła. Jest ona wyjątkowo elegancka i ozdobna.
Terminy, które warto poznać
bieg - nieprzerwany ciąg schodów składający się ze stopni o dowolnym kształcie,
stopień - cześć składowa biegu, pojedynczy „schodek”
stopnica - inaczej też podnóżek lub posunięcie, pozioma (wierzchnia) część stopnia,
podstopnica - inaczej przednóżek lub podniesienie, pionowa część stopnia,
spocznik - inaczej podest, pozioma płaszczyzna przedzielająca poszczególne biegi schodów.
