Wentylacja na poddaszu

Dach i poddasze chroni się przed wilgocią wielorako, m.in. przez:

• stosowanie szczelnych pokryć dachowych wraz z warstwą wstępnego krycia (ochrona przed wodą opadową),
• suszenie (sezonowanie) drewna na konstrukcję (usuwanie wilgoci technologicznej),
• układanie folii paroizolacyjnej (ochrona przed wilgocią pochodzącą z wnętrza domu),
• wentylację pomieszczeń (usuwanie wilgoci z pomieszczeń).

Ten ostatni przypadek jest omawiany w niniejszym artykule.

Co to jest wentylacja?

Wentylacja to wymiana powietrza czyli usuwanie z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczanie świeżego. Jej poprawne funkcjonowanie polega na systematycznym doprowadzaniu powietrza do budynku, przepływie pomiędzy pomieszczeniami i całkowitym usunięciu powietrza zużytego. We właściwie wentylowanym domu świeże powietrze z zewnątrz najpierw dopływa przez okna do pomieszczeń mniej zanieczyszczonych czyli sypialni i pokoi dziennych, następnie przepływa do przedpokoju i pomieszczeń bardziej zanieczyszczonych i wilgotnych czyli kuchni oraz łazienek. Stamtąd przez kanały wentylacyjne wypływa na zewnątrz.

Dlaczego jest niezbędna?

Podczas użytkowania domu powstają duże ilości wilgoci. Człowiek oddychając i wykonując różne czynności domowe, wytwarza od 30 do 1000 g/h pary wodnej. Najwięcej podczas prania, gotowania czy kąpieli, ale także podczas wykonywania zwykłych czynności domowych (patrz tabela).

Do tego dochodzi także wilgoć technologiczna zawarta w tynkach, zaprawie, betonie itd. Obecnie produkowane zbyt szczelne okna i drzwi nie zapewniają optymalnych warunków dla wymiany powietrza, bo niemalże w ogóle nie dostarczają powietrza do pomieszczeń. Dom z ocieplonym dachem, szczelnymi oknami i drzwiami jest jak hermetycznie zamknięta puszka. Od sprawnego systemu wentylacyjnego zależy więc jakość powietrza w domu oraz trwałość konstrukcji i wykończenia domu.

Rodzaje wentylacji

Aby zapobiec wszystkim niepożądanym skutkom, jakie powoduje para wodna, należy już na etapie projektu domu, zaprojektować wydajny system wentylacyjny. Może to być wentylacja:

• grawitacyjna (naturalna),
• mechaniczna (wywiewna lub wywiewno-nawiewna).

Grawitacyjna
Wentylacja naturalna to najprostszy i najczęściej stosowany system wentylacyjny. Działa na zasadzie naturalnej wymiany ciepłego powietrza w budynku na chłodniejsze powietrze z zewnątrz. Powietrze dostaje się przez nieszczelności okien i drzwi, przepływa przez wszystkie pomieszczenia i wypływa kanałami wentylacyjnymi na zewnątrz. Elementy systemu to: kratka wentylacyjna u góry pomieszczenia, od niej odchodzi kanał murowany (przewód wentylacyjny), prowadzący do komina wentylacyjnego na dachu. Sprawność działania wentylacji grawitacyjnej zależy głównie od:

• liczby kondygnacji w budynku (im jest ich mniej tym mniejszy jest ciąg wentylacyjny),
• prawidłowego wykonania kanałów wentylacyjnych (niedostosowany przekrój kominów do liczby kondygnacji, a także nieprawidłowa konstrukcja i usytuowanie kominów, zaburza ciąg wentylacyjny a nawet powoduje nawiewanie zimnego powietrza do wnętrza),
• zagwarantowania stałej wymiany powietrza przez zamontowanie okien z funkcją rozszczelnienia i wykonanie otworów w drzwiach do łazienek i kuchni,
• warunków atmosferycznych, a dokładnie różnicy temperatur powietrza wewnątrz domu
  i na zewnątrz. Wymiana powietrza następuje tylko wtedy gdy temperatura powietrza zewnętrznego jest niższa od temperatury w pomieszczeniach.

Naturalna wentylacja, pomimo niezaprzeczalnej zalety jaką jest niska cena wykonania i eksploatacji, jest niewystarczającym rozwiązaniem w budownictwie jednorodzinnym, bo nie zapewnia stałej i kontrolowanej wymiany powietrza.

Wentylacja mechaniczna
W tym systemie wymiana powietrza jest wymuszana przez wentylator. Zaletą wentylacji mechanicznej jest możliwość dostosowania jej wydajności do potrzeb i warunków panujących w pomieszczeniu. Zalicza się do niej:

• wentylację wywiewną - podobnie jak przy wentylacji grawitacyjnej powietrze dostaje się do budynku naturalnie, czyli przez nieszczelności w oknach i drzwiach, a usuwane jest mechanicznie za pomocą wentylatorów. Wentylację wywiewną można zastosować gdy okaże się, że dom wyposażony tylko w wentylację grawitacyjną jest niedostatecznie przewietrzany. Wówczas w miejsce kratki wentylacyjnej lub wywietrznika nad dachem, montuje się wentylator wyciągowy.
• wentylację nawiewno-wywiewną - jest to złożony system, w którym powietrze jest zarówno doprowadzane jak i usuwane na zewnątrz w sposób mechaniczny. Składa się z dwóch wentylatorów - nawiewnego i wywiewnego. Powietrze zewnętrzne dostaje się do środka głównym kanałem wentylacyjnym, wyposażonym w odgałęzienia (mniejsze przewody) które rozprowadzają powietrze do poszczególnych pomieszczeń. Powietrze zużyte jest usuwane jednym kanałem zbiorczym na zewnątrz budynku. System wentylacji wywiewno-nawiewnej pozwala na zainstalowanie wymiennika ciepła - rekuperatora. Jego działanie polega na nagrzewaniu powietrza dostarczanego z zewnątrz powietrzem usuwanym. Strumienie przekazują sobie ciepło, ale nie mieszają się. Dzięki rekuperatorom można więc zmniejszyć koszty ogrzewania budynków.

Wentylacja na poddaszu

Ciepłe powietrze zawsze unosi się do góry, dlatego na poddaszu gromadzi się go najwięcej. To tu system wentylacyjny musi być szczególnie sprawny. Tymczasem uzyskanie wydajnej wentylacji na poddaszu jest szczególnie trudne, ponieważ jako najwyższa kondygnacja ma ono niewielki ciąg wentylacyjny. Aby wentylacja grawitacyjna na poddaszu działała prawidłowo, okna połaciowe najlepiej jest rozmieścić po przeciwnych stronach dachu. To rozwiązanie zapewnia przewietrzanie wszystkich pomieszczeń (na zasadzie przeciągu).

W przypadku gdy jest tylko jedno okno, można wykorzystać efekt kominowy czyli unoszenie się zużytego powietrza ku górze, które uchodzi otwartym oknem, a do środka napływa świeże powietrze z zewnątrz. Warto zainwestować w takie okna, które wyposażone są w klapę wentylacyjną lub nawiewnik.

Przy źle zaprojektowanej i mało wydajnej wentylacji, para gromadzi się pod sufitem i nawet prawidłowo wykonana paroizolacja, „nie poradzi” sobie z nadmiarem wilgoci. Wilgoć wnika w ocieplenie, więźbę dachową i skrapla się na pokryciu. W skrajnym przypadku może spowodować rozwój grzybów domowych, które w kilka miesięcy mogą doprowadzić do zniszczenia konstrukcji dachu.

Wyboru typu wentylacji należy dokonać już na etapie projektowania domu. Zwłaszcza jeżeli zamierzamy zastosować system wentylacji wywiewno-nawiewnej, która wymaga bardziej rozbudowanego systemu  przewodów wentylacyjnych niż powszechnie stosowana wentylacja grawitacyjna. Wykonanie instalacji do wentylacji wywiewno-nawiewnej po ukończeniu budowy domu wiąże się z kuciem otworów na osobne kanały wentylacyjne.