Ażurowe ściany nadają konstrukcji lekkości, a delikatnie wijące się wokół nich pnącza dodają uroku. Pierwsze altanki powstawały już w okresie starożytnym, więc ich historia sięga już tysięcy lat. Jednak największy rozwój tego typu budowli przypadł na okres baroku, czyli XVII i XVIII wiek. Wtedy altanki przybierały różnorodne kształty, aby w ciekawy sposób wtopić się w architekturę. Były to najczęściej murowane (zamknięte lub otwarte) budowle o nietypowych kształtach dachów (rotundy, dachy wieloboczne, kopulaste). W ogrodach krajobrazowych wznoszono altany, które wyglądem przypominały gotyckie kaplice, antyczne świątynie lub wiejskie chatki. W sztuce chińskiej altanki przybierały kształt koła, kwadratu lub wieloboku. Wznoszono je na wysokich podmurówkach lub tarasach, natomiast ich przeznaczeniem były głównie pracownie i biblioteki.
Współczesne altany ogrodowe
Współczesne altany ogrodowe zwykle mają postać lekkich wiat, pawilonów i ewentualnie werand, najczęściej o kształcie kwadratu lub wielokąta. Ich główną zaletą powinna być funkcjonalność, która idzie w parze z estetycznym wyglądem. Wykonywane są głównie z zaimpregnowanego drewna (impregnacja w celu ochrony przed wilgocią, pleśnią, grzybami i owadami). Alternatywnymi materiałami są: stal, szkło, kamień i tworzywa sztuczne. Dachy altanek mogą przyjmować różne kształty w zależności od indywidualnych potrzeb zachcianek klienta. Popularne są zadaszenia płaskie, dwuspadkowe, namiotowe, a także przybierające kształt kopuły. Materiały, z jakich wykonuje się pokrycia dachowe altanek ogrodowych, opisane są w dalszej części artykułu. Ściany mogą być wykonane jako pełne, ażurowe (z symetrycznie rozmieszczonymi prześwitami) lub przeszklone. Czasem wznosi się ściany, których dolna połowa jest pełna, natomiast część górna jest ażurowa. Prześwity nadają altance lekkości oraz zapewniają naturalne światło w odpowiedniej dawce.
Sposób na dach altany
Dachy współczesnych altanek ogrodowych zwykle kryte są gontami drewnianymi lub bitumicznymi. Jest to tanie i lekkie rozwiązanie, ale nie jedyne. Można wykonać również dach z lekkim pokryciem blaszanym (np. blacha falista) lub dach pokryty łupkiem kamiennym. Ciekawą alternatywą jest pokrycie wykonane ze strzechy.
- gonty drewniane – pokrycia wykonane z tego typu materiału są bardzo estetyczne, a także idealnie wkomponowują się w otoczenie, co w przypadku altanek ogrodowych jest bardzo ważne. Produkowane są przede wszystkim jako gonty łupane (ewentualnie cięte) z dębu, świerku, jodły i modrzewia. Tego typu rozwiązania są lekkie i wyjątkowo wytrzymałe na negatywne działanie środowiska, takie jak grad, burze, mróz czy nadmierny upał.
- gonty bitumiczne – zwykle układa się je na dachach o nachyleniu większym niż 12 stopni. Przy mniejszych nachyleniach zaleca się zastosowanie papy podkładowej, co zapewnia szczelność pokrycia. Wykonywane są na bazie asfaltów oksydowanych lub modyfikowanych. Zbudowane są z włókna szklanego (rdzenia), otoczonego bitumem, który zapewnia szczelność i trwałość pokrycia. Wierzchnią warstwę stanowi posypka mineralna lub ceramiczna – wtłaczana i barwiona. Na rynku występują gonty charakteryzujące się różnymi kształtami i kolorami, więc każdy może wybrać coś dla siebie. Jakość tego typu pokrycia jest wysoka, montaż jest prosty, szybki i bezpieczny. Istotną zaletą jest lekkość gontów, co ma istotne znaczenie w przypadku altanek, których konstrukcja nośna zwykle nie jest bardzo wytrzymała.
- tworzywa sztuczne – alternatywnym rozwiązaniem dla gontów są zadaszenia wykonane np. z poliwęglanu. Jest to mocne i wytrzymałe tworzywo sztuczne. Płyty wykonuje się jako jednowarstwowe, łączone są ze sobą na zakład lub na zatrzaski, a połączenie z krokwiami również odbywa się na „zatrzask”. Tego typu pokrycia najczęściej wykonywane są w dwóch rodzajach – białym i przezroczystym. Białe płyty przepuszczają około 35% światła, które jest rozproszone, przyjemne i miękkie, natomiast płyty przezroczyste przepuszczają aż 72% światła słonecznego, więc polecane są tylko w obiektach, w których wymagane jest silne naturalne oświetlenie.
- lekkie pokrycia blaszane – zwykle do tego typu pokryć wykorzystywana jest blacha fałdowa lub ewentualnie płaska, która jest tańsza, lecz jednocześnie mniej estetyczna. Zadaszenia blaszane przeznaczone na altanki wykonuje się z tego samego materiału co blachy przeznaczone na pokrycia dachowe, czyli ze stali ocynkowanej, miedzi, cynku lub aluminium. Należy jednak zaznaczyć, że miedź jest najtrwalszym materiałem (pokrycie może funkcjonować bez większych zastrzeżeń nawet do 300 lat). Oczywiście wysoka jakość idzie w parze z wysoką ceną. Natomiast najlżejsze pokrycia blaszane zbudowane są z aluminium, co ma istotne znaczenie przy wyborze dachu na altankę ogrodową.
- strzecha – w przeciwieństwie do wyżej wymienionych sposobów na wykonanie zadaszenia altanki, strzecha jest materiałem bardzo ciężkim. Wykonywana jest z trzciny (materiał droższy, lecz wytrzymalszy i bardziej polecany) lub ze słomy. Tego typu zadaszenia układane są zwykle przez specjalistów, a prace trwają około 3 dni. Strzecha ma przeciętną grubość równą około 30 cm i ze względu na jej duży ciężar, należy zastosować sztywny i mocny układ nośny, gdyż musi on przejąć duże obciążenie. Konstrukcja dachu często wykonywana jest ze spawanych prętów zbrojeniowych, wspartych np. na grubych balach drewnianych. Istotną zaletą tego typu rozwiązania jest oryginalny i bardzo ciekawy wygląd.
- łupek kamienny – jest to materiał pozyskiwany ze skały osadowej. Należy on do najtrwalszych pokryć. Płytki mogą przybierać różne kształty. Najprostszym rozwiązaniem są płytki prostokątne lub łukowe (zwykle kryjące dach na ”rybią łuskę”). Najstarsze dachy łupkowe wykonywane były w systemie „staroniemieckim”, w którym wykorzystywało się pozornie przypadkowe kamienie (o różnych wymiarach). Obecnie wzrasta zainteresowanie tego typu pokryciami, jednak w przypadku altanek najczęściej wykorzystuje się tradycyjne łupki prostokątne. Należy dodać, że jest to ciężki materiał, więc nie jest zalecany do pokrywania zadaszeń lekkich altanek ze słabą konstrukcją nośną.
Pawilony – zamiast altanki
Typowa altana ogrodowa ma ściany, dach i podłogę. Jednak można wykonać jej tańszą wersję w formie pawilonów. Tego typu konstrukcje pozbawione są podłogi i ścian bocznych. Najlżejsze pawilony zbudowane są z lakierowanych prętów stalowych pokrytych impregnowaną tkaniną (nieprzemakalną). Szybki i łatwy montaż oraz lekkie materiały sprawiają, że pawilon można przenosić w różne miejsca, natomiast zimą można je rozmontować i przechować do wiosny np. w garażu, dzięki czemu konstrukcja nie niszczy się. Pawilony można budować również z drewna. Na impregnowanych i lakierowanych słupkach montuje się lekkie pokrycie dachowe. Budowa jest szybka i prosta, jednak demontaż jest utrudniony ze względu na mocne i często głębokie zakotwienie w gruncie słupków nośnych. Często pokrycie dachowe opiera się na konstrukcji kratownicowej, przymocowanej do słupków. Można opierać je również na drewnianych donicach, dzięki czemu pawilon zyskuje ciekawy wygląd. Ciekawym rozwiązaniem jest pawilon „narożny”, zbudowany na bazie trójkąta. Można go ustawiać w rogu nawet bardzo małych ogrodów. Pawilony często konstruowane są w taki sposób, że można dobudować w nich „półścianki”, ścianki ażurowe lub nawet lekkie ścianki pełne, dzięki czemu całość przekształca się w prawdziwą altankę, która oprócz tego, że chroni przed deszczem i słońcem, ochrania również przed wiatrem.
