Dachówka ceramiczna czy betonowa (cementowa) – porównanie obu materiałów na trwałe pokrycie dachowe

Dachówki ceramiczne są jednym z najstarszych i najtrwalszych materiałów wykorzystywanych do krycia dachów. Tworzą dobrze przylegające i zwarte pokrycie. Choć przez producentów objęte są gwarancją najczęściej przez 30-letnią, zachowują swoje właściwości znacznie dłużej – te wysokiej jakości nawet 100 lat. Ceramiczne pokrycia dachowe należą jednak do najcięższych (masa metra kwadratowego wynosi 40–75 kg). Wymagają zatem solidnej konstrukcji nośnej.

Do produkcji dachówek ceramicznych potrzebna jest odpowiednia glina oraz domieszka. Specjalnie dobrana mieszanka glin pozwala na osiągnięcie jednolitej, ciepłej barwy dachówek. Istotnym etapem ich produkcji jest przygotowanie masy glinianej, jeszcze przed nadaniem im odpowiedniego kształtu. Glina po leżakowaniu na wolnym powietrzu trafia taśmociągiem do betonowych boksów, gdzie odbywa się proces jej nawilżania przekształcający ją w homogeniczną, dobrze uplastycznioną masę. O rodzaju przyszłych dachówek decydują formy wykorzystane do ich tłoczenia.

Formy te przygotowane są na bazie form „matek”, co zapewnia uzyskanie tego samego kształtu całej partii produkcyjnej. Dachówka powstaje w wyniku nacisku formy górnej i dolnej na odpowiednio przycięty i wyprofilowany „placek” glinianej masy. Wytłoczona w ten sposób dachówka wędruje na wózkach do suszarni. Tam traci nadmiar wody, potrzebny wcześniej do uzyskania plastyczności gliny. Od tego rodzaju technologii produkcji dachówki nazywane są tłoczonymi. Jest jeszcze jeden sposób produkcji dachówek, tnie się je taśmowo z uprzednio uformowanej gliny, dachówki te nazywa się ciągnionymi.

Jeśli dachówka zaraz po osuszeniu trafi do pieca, gdzie jest wypalana w temperaturze dochodzącej do 1000°C, zachowuje swoją naturalną, surową barwę. Aby jednak nadać dachówkom bardziej atrakcyjny wygląd, po osuszeniu poddaje się je angobowaniu – barwieniu mieszanką rozrzedzonej gliny i specjalnych barwników nanoszonych na ich powierzchnię w kabinie natryskowej. Warstwa angoby nie tylko zmienia kolor dachówek, ale także stanowi warstwę ochronną. Produkowane są też dachówki, których powierzchnia pokryta jest dwoma rodzajami angoby – w ten sposób uzyskuje się efekt cieniowania powierzchni.

Jeszcze inna metoda uzyskania połysku powierzchni dachówki w dowolnym kolorze jest pokrywanie jej glazurą – szkliwem. Dachówki angobowane i glazurowane są odporniejsze na przebarwienia mogące powstać wskutek zalegania na dachu igieł czy liści opadających z drzew. Dlatego też polecane są one zwłaszcza na dachy domów, w których sąsiedztwie rosną wysokie drzewa. Poza tym dachówki pokryte angobą lub glazurą dłużej utrzymują kolor (nieznaczne ciemnienie  dachówek z upływem czasu jest zjawiskiem naturalnym).

Dachówki zakładkowe – są najpopularniejsze i najlżejsze z dachówek ceramicznych. Wyróżniają je pojedyncze lub podwójne zamki (zakładki), dzięki którym zwiększa się szczelność gotowej połaci dachowej. Ciekawym rozwiązaniem są dachówki zakładkowe ze specjalnymi profilami, które umożliwiają ich przesuwanie w pionie o około 80 mm. Takie dachówki przesuwne, nazywane też suwakowymi są przydatne zwłaszcza przy wymianie pokrycia w starych domach. Jeżeli łaty nie muszą być wymieniane, tolerancja przesuwu dachówki zapewni wyrównanie niedokładnych odstępów łat.

Najbardziej znaną dachówką zakładkową jest esówka, zwana też holenderką, której przekrój poprzeczny przypomina literę S. Esówki dostępne są w wielu kolorach: ceglastym, czerwonym oraz czarnym (dachówki angobowane), miedzianym, brązowym, antracytowym, rustykalnym (dachówki cieniowane), czarnym, matowo-glazurowanym, zielonym, grafitowym, granatowym, szaroniebieskim, a także w kolorze „jesiennego liścia” (dachówki cieniowane).

Innym znanym rodzajem dachówki zakładkowej jest tzw. marsylka, rozpowszechniona zwłaszcza w południowo-wschodniej Polsce. Dachówka ta dostępna jest w rożnych kolorach. Najpopularniejsze to: naturalny czerwony (ceglasty), czerwony angobowany, brązowy i czarny.

Ostatnio wielką popularnością cieszą się dachówki zakładkowe płaskie. Mają one zupełnie płaską powierzchnię i kształt prostokąta. Bardzo dobrze pasują do budynków o nowoczesnej, oszczędnej architekturze. Trzeba jednak wiedzieć, że ich układanie jest dość wymagające.

Jest to specjalny rodzaj dachówek, który układa się parami. Jedna dachówka jest wypukła (mnich), a druga wklęsła (mniszka). Na spodzie, bezpośrednio na łatach, kładzie się wklęsłą mniszkę, a na nim wypukłego mnicha, w ten sposób, że zakrywa on linię styku dwóch mniszek.

Dachówki te tworzą samowentylujące się i wyjątkowo szczelne pokrycie. Kiedyś łączono je zaprawą, obecnie jednak montuje się je za pomocą specjalnych klamer. Dachówki te są wyjątkowo długie i ciężkie. Tan rodzaj ceramicznego pokrycia jest jednym z droższych ze względu na duże zużycie dachówek, a ich układanie jest bardzo pracochłonne. Najczęściej wykorzystywane są do renowacji zabytkowych budowli. Występują na ogół w kolorze naturalnej czerwieni.

Jest to dachówka płaska i raczej wąska. Produkowana jest w kształcie prostokąta z prostymi lub zaokrąglonymi narożami bądź też prostokąta, którego dolna krawędź ma formę trójkąta (wykrój sześciokątny, rombowy, gotycki), półokręgu lub łuku. Powierzchnia karpiówki jest gładka lub wyprofilowana w rowki ułatwiające odprowadzenie wody z dachu.

Karpiówkę można układać na trzy sposoby: prosto, w łuskę lub koronkę. Krycie proste jest najmniej efektowne i polega na rzędowym układaniu dachówek, a sposób ten można rozpoznać po przedłużających się wzajemnie stykach. Przy kryciu w łuskę na każdej łacie układa się jeden rząd dachówek. Niewielki rozstaw łat oraz odpowiednie ich ułożenie sprawiają, że dachówki rzędu górnego lekko zachodzą na dachówki rzędu niższego w miejscu ich styków.

Przy układaniu dachówek we wzór koronki na każdej łacie umieszcza się od razu dwa rzędy dachówek. Rząd dolny zawiesza się bezpośrednio na łatach, dachówki zaś rzędu górnego zaczepia się o dachówki warstwy niższej. Dachówki układane są w taki sposób, że styki tych z jednego rzędu przykrywane są przez dachówki kolejnej warstwy, tworząc szczelne pokrycie.

Karpiówka nadaje się na dachy o bardziej skomplikowanej budowie: stożkowe, wieżyczki, czapy kominów, ścianki lukarn, wykończenie okien zwanych wolimi oczkami. Produkowana jest w różnych kolorach, m in. naturalnej czerwieni, miedzi, brązu, antracytu, zieleni, kasztana. Do wyboru mamy też wiele kolorów karpiówki pokrytej angobą (np. zielone, czarne) lub glazurą.

Dachówki betonowe są znacznie młodsze od dachówek ceramicznym: ich wiek oblicza się na około 150 lat. Mają opinie także nieco mniej trwałych – zachowują swoje właściwości przez około 70 lat. Chociaż, podobnie jak dachówki ceramiczne, zalicza się je do pokryć ciężkich, są jednak od nich lżejsze (masa metra kwadratowego wynosi 40–55 kg), a także tańsze.

Głównymi składnikami używanymi do produkcji dachówek cementowych są: piasek, woda i cement (stąd potoczna nazwa tego pokrycia) oraz pigmenty – związki zawierające tlenki żelaza, odporne na działanie promieni słonecznych. Poszczególne składniki są odpowiednio dozowane i w trakcie procesu technologicznego są zagęszczane, a następnie poddane obróbce termicznej.

Utrzymanie trwałego oraz jednolitego koloru zapewnia barwienie w masie, jak również dwukrotne pokrywanie ich powierzchni powłoką akrylu. Zabezpiecza ona przed powstawaniem na powierzchni dachówek białych wykwitów wapiennych oraz porastaniem mchem i zmniejsza ich nasiąkliwość.

Na rynku dostępne są też dachówki betonowe z powłoką polimerowo-akrylową, która nadaje powierzchni aksamitny połysk, dzięki czemu kolory są bardziej intensywne i trwałe. Ten rodzaj powłoki ma też właściwości ochronne. Istnieje również tzw. trójwarstwowa technologia produkcji dachówek cementowych, na którą składają się: barwiony w masie beton o wysokiej wytrzymałości, nasycona kolorem drobnoziarnista warstwa wygładzająca górną powierzchnię dachówki oraz dwukrotnie nakładana powłoka akrylowa. Dachówki produkowane w ten sposób są wytrzymałe oraz wyróżnia je gładka i szlachetna powierzchnia.

Kształt dachówkom betonowym, podobnie jak ceramicznym, nadają odpowiednie formy. Jest to produkt otrzymywany z surowców naturalnych, dlatego nie ma w nim substancji szkodliwych dla zdrowia. Dobrej jakości dachówki cementowe powinny odznaczać się małą porowatością betonu. Zmniejsza to ich nasiąkliwość wodą, poprawiając ich mrozoodporność. W znanych zakładach produkcyjnych proces wyrobu dachówek jest zautomatyzowany, sterowany komputerowo, sam produkt zaś badany jest na bieżąco w laboratoriach kontroli jakości. Producenci udzielają najczęściej 30 lat gwarancji, w tym na mrozoodporność.

Typy i kształty dachówek cementowych nawiązują do ceramicznych. Najpopularniejsze są dachówki cementowe zakładkowe o różnych kształtach, z podwójnymi wyżłobieniami (zamkami) na dwóch bocznych krawędziach (na stronie zewnętrznej i od spodu). Dachówki, założone rowkami jedna na drugą, szczelnie do siebie przylegają.

Znanym kształtem dachówki zakładkowej jest pojedyncza esówka (jej przekrój przypomina leżącą literę S) – dachówka małoformatowa, produkowana najczęściej w kolorach: ceglastym, czerwonym, antracytowym i szarym. Najpopularniejsza jest dachówka typu podwójne S – po ułożeniu tworzy na dachu „fale”, które załamując światło przełamują monotonię jego powierzchni. Dostępna jest m.in. w kolorach: czerwonym, ceglastym, ciemnoczerwonym, szarym, ciemno i jasnobrązowym, grafitowym, zielonym i czarnym.

Innym, również popularnym rodzajem jest dachówka, z podłużnymi symetrycznymi żłobieniami w górnej części profilu, produkowana przeważnie w kolorze klasycznej czerwieni, ceglastym, grafitowym. Wytwarza się także dachówki o wyraźnie zaokrąglonych wybrzuszeniach. Warto wiedzieć, że nazwy dachówek cementowych to nazwy handlowe, nadawane przez producentów.

Sposób montażu pokrycia ceramicznego i cementowego jest taki sam. Dachówki układa się (zaczynając od okapu), na ruszcie z łat przybitych prostopadle do krokwi i równoległych do nich kontrłat, czyli łat dystansujących. Zapewniają one niezbędną wentylację dachu między dolną powierzchnia dachówek a warstwa wstępnego krycia. Każda dachówka ma na spodzie wyprofilowane zaczepy, dzięki którym utrzymują się na łatach.

Rozstaw łat zależy od spadku dachu (im kąt nachylenia połaci dachu jest mniejszy, tym mniejszy rozstaw łat), a także od rodzaju dachówek (wymiarów, kształt). Kolejny rząd dachówek dociska poprzedni i osłania miejsca mocowania. Jeśli nachylenie połaci nie przekracza 60º, dodatkowego mocowania mechanicznego wymagają zazwyczaj tylko dachówki układane na krawędziach dachu i wokół takich elementów, jak kominy czy okna dachowe. Na stromych fragmentach dachu, nachylonych pod kątem większym od 60º, każdą dachówkę trzeba przymocować drutem lub gwoździami, aby nie spadła pod własnym ciężarem lub podczas silnego wiatru.

Prawidłowe wykonanie pokrycia dachowego jest trudne. Warto więc powierzyć jego montaż doświadczonej ekipie dekarskiej, najlepiej rekomendowanej przez producenta. Warto również przestrzegać jego zaleceń, co w razie potrzeby daje możliwość skorzystania z usług gwarancyjnych.

Znani producenci ceramicznych i betonowych pokryć dachowych oprócz bogatej w kształty i kolory kolekcji dachówek, oferują też zestawy dopasowane kolorystycznie elementów uzupełniających. Służą one do profesjonalnego wykonania pokrycia, spełniającego, zarówno wymogi techniczne, jak i estetyczne. Ułatwiają jego eksploatację (systemy komunikacji dachowej), są niezbędne do obróbki i uszczelniania połaci, a także do mocowania niektórych części, zapewniają wentylację dachu, bezpieczeństwo jego użytkowania oraz dokładne wykończenie. Dopiero ta całość tworzy kompletny system dachowy.