Dach z tytancynku

Cynk w budownictwie stosuje się od ponad 200 lat. Wykonuje się z niego pokrycia dachowe, obróbki blacharskie i rynny. Do lat 60. dwudziestego wieku stosowano go w postaci czystej - bez domieszek. Obecnie używa się stopu cynku (zawartość ok. 99 %) popularnie nazywanego tytancynkiem. Czysty cynk został tu uszlachetniony tytanem, miedzią i aluminium. W takiej postaci jest bardziej odporny zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

Dach na lata

Blacha cynkowo-tytanowa jest bardzo odporna na korozję. Jej trwałość szacuje się na 80 - 120 lat. Podobnie jak miedź pokrywa się patyną - nalotem, który sam jest produktem korozji, ale trwale chroni przed jej postępem. Producenci tytancynku oferują blachy niespatynowane, które pokrywają się nalotem dopiero po jakimś okresie (jego długość zależy od lokalizacji i lokalnych warunków klimatycznych). Można też kupić blachy spatynowane fabrycznie. Dach pokryty takim materiałem jest wizualnie niezmienny, kosztuje zaś nieco więcej niż pokryty blachą niespatynowaną. Blacha cynkowo-tytanowa może sąsiadować z aluminium, ołowiem, stalą nierdzewną, stalą ocynkowaną. Nie może sąsiadować z miedzią ani z materiałami bitumicznymi (papa, dachówki bitumiczne) nie zabezpieczonymi warstwą izolującą od warunków klimatycznych
i odbijającą promieniowanie słoneczne, np. posypką żwirową.

Podłoże, wentylacja

Blachę cynkowo-tytanową, jak każdą blachę płaską układa się na pełnym deskowaniu (poszyciu). Może być ono wykonane z drewna impregnowanego lub nie impregnowanego, bądź też z materiałów drewnopochodnych. Na dachach o kącie pochylenia do 15° na deskowaniu powinno się ułożyć matę podkładową; na dachach bardziej stromych – tylko wówczas, gdy poszycie jest wykonane z płyt drewnopochodnych. Mata umożliwia wentylację pokrycia. Jeżeli jej brakuje, na poszyciu skrapla się woda, która – gdy dach się nagrzeje – paruje i może spowodować przyspieszoną korozję blachy. Wentylowanie dachu odbywa się jednak głównie poprzez szczelinę wentylacyjną usytuowaną między ociepleniem a poszyciem. Jej zalecana wysokość zależy od kąta pochylenia dachu – patrz tabela.

Krycie

Tytancynk jest sprzedawany w formie arkuszy i taśm z blachy płaskiej w rolkach. Do krycia dachów służy blacha o grubości 0,7-0,8 mm, rynny wykonuje się z blachy o grubości 0,7 mm, obróbki blacharskie z blachy grubości 0,6-0,8 mm. Dachy z tytancynku układa się m.in. w technice felcowania. Jest to technika spajania blachy przez zawinięcie sąsiadujących brzegów arkuszy. Technikę felcowania wykorzystuje się w różnych systemach krycia dachów i elewacji blachą cynkowo-tytanową. Układa się ją:

• na listwę,
• na rąbki,
• na zakład – pokrycia układane w łuskę,
• z elementów prefabrykowanych.

Połączenie na listwę to jeden z najstarszych sposobów spajania blach płaskich. Arkusze blachy łączy się tu za pośrednictwem czegoś w rodzaju rynny-szyny z blachy stalowej (dawniej stosowano drewnianą). W jednym z systemów obecnych na polskim rynku, w systemie RHEINZINK-Klick ®, "szyna" jest dodatkowo osłonięta „nakładką” z blachy cynkowo-tytanowej, która mocne połączenie na zasadzie samozatrzaśnięcia. Łączenie z użyciem listwy jest bardzo efektowne (wyraźny rysunek podziału blachy), ale też dość pracochłonne i materiałochłonne, a tym samym kosztowne. Z drugiej strony jest to technika, która pozwala na wykonywanie prac blacharskich przy niesprzyjającej temperaturze, np. zimą. Ułożenie takiego pokrycia należy powierzyć doświadczonemu, wprawionemu dekarzowi-blacharzowi, ponieważ wymagane jest tu nie tylko szczelne łączenie arkuszy blachy, lecz także poprawne wykonanie obróbek blacharskich. Ten system stosuje się na dachach o kącie nachylenia od 3°, najczęściej w realizacjach o wysokim poziomie architektonicznym.

W połączeniach na rąbki spojenie powstaje przez zawinięcie i zaciśnięcie brzegów sąsiadujących arkuszy blachy. Dodatkowo, pokrycie jest pośrednio mocowane przy użyciu przybijanych do poszycia cynkowo-tytanowych kształtek zwanych żabkami (haftami). Rąbki to nazwa ogólna, pod którą kryje się kilka typów połączeń. Dwa najbardziej popularne to podwójny rąbek stojący (połączenie bardzo szczelne, nadające się na dachy o kącie pochylenia połaci od 3° do 25°) i stojący rąbek kątowy. Ten ostatni jest połączeniem tańszym i mniej pracochłonnym, ale też mniej szczelnym niż połączenie na podwójny rąbek stojący (i w związku z tym doskonale nadającym się na dachy o kącie pochylenia powyżej 25°). W przekroju rąbek wygląda jak odwrócona litera „L”, zaś podwójny rąbek stojący - jak odwrócona  litera „J”. Zarówno jedno, jak i drugie zamocowanie dawniej wykonywano ręcznie, dziś - przy użyciu maszyn.

Na zakład układa się blachy na dachach o nietypowych kształtach, np. na kopułach, a także fragmenty elewacji, gdzie nie sprawdza się krycie elementami wielkoformatowymi. To technika bardzo wyszukana, kosztowna, pracochłonna, materiałochłonna (zakłady, gęste mocowania) i wymagająca kunsztu wykonawczego. Stosuje się ją głównie do krycia dachów na obiektach zabytkowych. Pasy blachy układa się tu w łuskę, nieco podobnie jak karpiówkę w pokryciach ceramicznych i cementowych. Zaczepia się je o tzw. zamki, przy użyciu techniki rąbka płaskiego. Pokrycie wyglądem przypomina łuskę rybią, stąd nazwa.

Pokrycia z elementów prefabrykowanych wyglądem przypominają tradycyjne systemy krycia dachów blachą cynkową, ale wykonuje się je mniejszym nakładem pracy i bez konieczności stosowania specjalistycznego sprzętu. Układa się ją z gotowych paneli, które na placu budowy wystarczy zamontować. w Polsce systemy takie oferuje firma VM Zinc.

Który system wybrać

Pokrycia z blachy cynkowo-tytanowej są w Polsce nadal mało znane. Główną przeszkodą w ich rozpowszechnieniu jest wysoka cena oraz brak wykwalifikowanych wykonawców, najbezpieczniej więc stosować najprostsze i najbardziej rozpowszechnione techniki układania. W Polsce są to technika podwójnego rąbka stojącego i technika stojącego rąbka kątowego. Producenci blachy polecają przeszkolonych wykonawców, wypożyczają maszyny niezbędne do prowadzenia prac blacharskich, a w razie potrzeby na plac budowy wysyłają swoich doradców technicznych.
W przypadku technik bardziej zaawansowanych (w systemie łączenia na listwę lub na zakład) trudno znaleźć naprawdę doświadczonego fachowca, a przy braku kwalifikacji ekipy wykonawczej nawet pomoc pomoc doradcy technicznego może okazać się niewystarczająca . Pokrycia cynkowo-tytanowe, jako że należą do pokryć uznawanych za prestiżowe, trafiają głównie na dachy obiektów użyteczności publicznej, rzadziej budynków wielorodzinnych, jeszcze rzadziej – jednorodzinnych. Sugestia, żeby właśnie ten materiał znalazł się na dachu i był ułożony w takiej, a nie innej technice często pochodzi nie od inwestora, lecz od projektanta, który potrafi docenić długoletnie, skuteczne zabezpieczenie pokrywanych powierzchni.