Ochrona więźby

Drewno to materiał o dużych walorach estetycznych, łatwo dostępny i łatwy w obróbce. Wykonuje się z niego konstrukcje domów lub ich fragmenty, elementy wykończenia, architekturę ogrodową i meble a nawet całe domy. W dachu - więźbę i pokrycie z gontu drewnianego. Jednakże drewno to także materiał łatwopalny, podatny na korozję biologiczną i nieodporny na działanie wilgoci. Dlatego szczególną wagę należy przywiązywać do ochrony elementów drewnianych, w szczególności elementów konstrukcyjnych.

Nie lekceważ wilgociSzczególnie narażone na degradację są elementy drewniane stykające się z wodą. Drewno
w dachu (więźba, ewentualnie gont) niszczeją pod wpływem wilgoci pochodzącej z opadów atmosferycznych, więźbie dodatkowo zagraża wilgoć pochodząca z wnętrza domu. Ponieważ gontem pokrywa się niewielką część domów budowanych w Polsce, podczas gdy więźba występuje w większości, w tym artykule skupimy się na ochronie drewna w konstrukcji dachu. Przed niszczącym działaniem wilgoci chronią je: od zewnątrz - pokrycie dachowe, obróbki blacharskie oraz warstwa wstępnego krycia (deskowanie lub folie i membrany dachowe), od wewnątrz - paroizolacja
i system wentylacyjny.

Wilgotność jest jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na właściwości techniczne (m.in. wytrzymałość) drewna. Zarówno niedobór (będący skutkiem m.in. chorób drzew), jak i nadmiar wilgoci znacznie obniża wartość drewna jako materiału konstrukcyjnego i wykończeniowego.

Wilgotność drewna sosnowego i świerkowego zastosowanego na konstrukcję chronioną przed zawilgoceniem (np. więźbę) nie powinna przekraczać 18% (drewno w stanie powietrznosuchym). Konstrukcja stojąca na wolnym powietrzu powinna być zbudowana z drewna o wilgotności nie większej niż 23%. Drewno klejone warstwowo nie może mieć więcej niż 15% wilgotności.

Podwyższona wilgotność powoduje:

• obniżenie wytrzymałości konstrukcji
  Drewno o wilgotności powyżej 30% (z drzewa świeżo ściętego) ma wytrzymałość na zginanie
  o 60-75% mniejszą niż drewno o wilgotności poniżej 18%.
• szybką destrukcję drewna
  Drewno zamknięte w ścianie lub w dachu, nie mające możliwości wyschnięcia ulega zaparzeniu i jest narażone na rozwój grzybów. Pod ich wpływem konstrukcja może ulec całkowitemu zniszczeniu.
• zniszczenie właściwości cieplnych izolacji ścian zewnętrznych i dachu
  Para powstała z wilgoci pochodzącej z drewna wnika w warstwę wełny mineralnej obniżając jej właściwości izolacyjne; właściwości cieplne zawilgoconej izolacji można przyrównać do właściwości cieplnych mokrego ubrania w czasie zimowych chłodów.
• spękanie suchego tynku na ścianach i sufitach
  Podczas wysychania drewniane elementy podlegają procesowi kurczenia się i skręcania (konstrukcja „pracuje”). Drewno osiąga stabilność wymiarów dopiero przy wilgotności poniżej 14%, jednak przed osiągnięciem takiego stopnia wilgotności ulega kurczeniu się o 1% na każde 4% utraty wody. Zbyt intensywna, spowodowana nadmiarem wilgoci „praca” konstrukcji może doprowadzić do popękania płyt gipsowo-kartonowych zastosowanych do wykończenia poddasza.

Korozja biologiczna Konstrukcji dachu zagraża także korozja biologiczna, czyli rozkład wywołany przez żywe organizmy: owady, grzyby, glony, porosty i bakterie. Owady powodują uszkodzenia mechaniczne (np. drążąc kanaliki), zaś grzyby, porosty, bakterie i glony prowadzą do rozkładu chemicznego drewna. Największym wrogiem konstrukcji drewnianych są grzyby i im należy się szersze omówienie. Grzyby to organizmy wszędobylskie. Mogą rozwijać się w materiałach pochodzenia organicznego i nieorganicznego: tynkach, ścianach, murach, farbach, tapetach, płytach, boazeriach; ich zarodniki są obecne w powietrzu. Są bardzo mało wymagające: odżywiają się najmniejszymi drobinami materii organicznej (szczątkami roślin i zwierząt, pyłem). Żyją i rozmnażają się w różnych temperaturach
i w środowiskach o różnej kwasowości (pleśnie dobrze znoszą temperatury od 5 do 45 stopni i środowisko o pH 3-9). Powodują szybki rozkład drewna. Mają tylko jedno wymaganie: potrzebują wilgoci. Niektórym wystarczy wilgotność na poziomie 25%, inne potrzebują 40%. Dlatego zapobieganie rozwojowi grzybów to w dużej mierze suszenie drewna przed budową oraz ochrona więźby przed zawilgoceniem podczas budowy i eksploatacji domu.

Rozwój grzybów (w ogóle korozja biologiczna) może mieć bardzo groźne skutki. Stropy i więźby przez nie zainfekowane uginają się a podłogi wypaczają. W pomieszczeniach unosi się nieprzyjemny zapach. Grzyby szpecą drewno i powodują zwiększenie wilgotności, co może zaowocować chorobami groźnymi dla ludzi i zwierząt. Szkodliwe dla zdrowia są także zarodniki grzybów unoszące się w powietrzu. Wreszcie korozja biologiczna może doprowadzić do znacznego osłabienia, a nawet zniszczenia konstrukcji dachu.

Najważniejsze - zapobiegać Ochrona więźby przed wilgocią, korozją biologiczną i ogniem polega głównie na „profilaktyce”. Więźby dachowej właściwie się nie konserwuje, choćby z tego powodu, że po wykończeniu poddasza dostęp do niej jest utrudniony. Za to niezwykle ważne jest wentylowanie dachu (m.in. przez specjalne szczeliny wentylacyjne między pokryciem a ociepleniem) oraz wentylacja pomieszczeń
na poddaszu.

Oto metody zabezpieczania drewnianej konstrukcji dachu:

Suszenie. Podstawowym warunkiem użycia drewna jako materiału konstrukcyjnego jest jego wysuszenie. Drewno na więźbę powinno być sezonowane, czyli suszone przez minimum 6 miesięcy (potem „dosycha” jeszcze na placu budowy). Sezonowanie polega na przechowywaniu w warunkach umożliwiających swobodne schnięcie, najlepiej na świeżym powietrzu, ale pod dachem. Tarcica powinna być ułożona na tzw. przekładkach (jak na zdjęciu obok), wówczas przestrzeń między warstwami - dylatacja - ułatwia ich przewietrzanie.
Obróbka. Drewno na więźbę powinno być ostrokrawężne (tarcica obrzynana), czyli bez zaokrągleń i resztek kory. Wprawdzie polskie prawo o tym nie mówi, ale niektórzy specjaliści radzą, by drewno na konstrukcje było czterostronnie strugane (heblowane). Tak staranna obróbka hamuje rozmnażanie i rozwój owadów, ponieważ na gładkiej powierzchni trudno im złożyć jaja.
W materiał heblowany impregnat wnika lepiej niż w nie heblowany. Zabieg jest bardziej skuteczny,
a zużycie impregnatu mniejsze.

Impregnacja. Obróbkę tak staranną, jak opisana powyżej stosuje się w budownictwie szkieletowym, głównie w Stanach Zjednoczonych. W Polsce dominują chemiczne metody ochrony drewna, czyli impregnacja. Jednak temu zagadnieniu poświęciliśmy osobne omówienie.