Gonty są trudne do wykonania, mogą być cięte - wtedy mają gładką powierzchnię lub łupane - z nieregularną, chropowatą powierzchnią. Gont łupany jest formowany zgodnie z naturalnym, warstwowym przebiegiem włókien drewna, jest trwalszy od gontu ciętego.
Gonty wykonuje się z drewna świerkowego, jodłowego, dębowego oraz modrzewia i cedru czerwonego. Drewno tych gatunków ze względu na swoją strukturę, jest szczególnie odporne na atak grzybów i uszkodzenia mechaniczne. Pokrycie z gontów układa się z dwóch lub trzech warstw. Oznacza to, że tylko ok. 1/3 długości gonta jest narażona na działanie warunków atmosferycznych.
Klasyfikacja jakości drewna
Gatunek drewna | Klasa jakości |
dąb | pierwsza |
świerk, jodła | pierwsza (tylko gonty łupane) |
modrzew | pierwsza i druga |
cedr czerwony | pierwsza i druga |
cedr żółty | pierwsza |
Jakie drewno?
Jakość. Przyrost roczny używanych do produkcji gontów drzew, nie powinien być większy niż 4 słoje roczne na 1 cm. Mierzy się to prostopadle do biegu słoja rocznego.
Roczne nachylenie pierścienia (słoja) - od 90 do 30 stopni w stosunku do powierzchni gontu. Na krawędziach gontów pierścienie roczne powinny wychodzić równolegle do powierzchni. Nie są dopuszczalne pierście roczne wzdłużne.
Włókna. Włókno podłużne drewna równolegle do krawędzi bocznej gontów.
Kąt na stopce gontu - 90 stopni. Są dozwolone odchylenia o 2 mm niezależnie od szerokości gontu.
Sęki. Dopuszczalne są tylko sęki do 10 mm średnicy, na trwałe zrośnięte z drewnem na cieńszej połowie. Niedopuszczalne są dziury po sękach lub sęki, które mogą wypaść.
Pęcherze żywiczne, ślady żerowania owadów, pęknięcia i rysy - niedopuszczalne.
Odkształcenie (skręty włókien) - dozwolone jest odchylenie od płaszczyzny, maksymalnie 2% sumy długości i szerokości gonta. Jednak w całej wiązce może być tylko 10 % takich gontów
Wymiary. Dopuszczalne odchylenie w długości wynosi - 10 mm i
- 30 mm.
Równorzędność. Dopuszczalne jest odchylenie rzędu - 2 mm.
Szerokość. Minimalna - 6 cm. W wiązce szerokiej (8 m) powinno być od 60 do 75 sztuk. Maksymalnie 80 sztuk (przeciętna szerokość powinna wynosić przynajmniej 10 cm).
Grubość gontów.
- Grubsza strona gontów powinna mierzyć: przy długości gonta 40 cm: 9 - 10 mm; przy długości gonta 40 i 25 cm: 7 - 8 mm; przy długości gonta 20 cm: 6 - 7 mm.
- Cieńsza strona gontów powinna mierzyć: przy długości gonta 40 cm: 5 - 7 mm; przy długości gonta 40 cm i 25 cm: 3 - 4 mm; przy długości gonta 20 cm:
2 - 3 mm.
Faza. Gonty mają na grubszej stronie fazę pod kątem 45°. Jest ona w takim miejscu, że przy gontach wygiętych, wypukłość zawsze wychodzi do góry. Powierzchnia fazy musi być gładka i bez skaz.
Kąt nachylenia dachu
- pokrycie dwuwarstwowe > 71°- 90°
- pokrycie trzywarstwowe > 22°- 90°
- na dachach o spadku poniżej 22° konieczna jest szczelna, odprowadzająca wodę podsufitka.
Wartości graniczne nachylenia dla pokryć z gontów zawierają się między 14° a 18° całkowitej powierzchni połaci dachu. Jeżeli połać jest nachylona pod kątem mniejszym niż 14°, trzeba zwrócić szczególną uwagę na wentylację dachu i ochronę drewna. Dachy o małym spadku powinny być kryte gontami dłuższymi pierwszej klasy jakości.
Wymiary
- gonty zwykłe: dł. 150-600 mm, szer. 60-350 mm
- gonty ozdobne: dł. 120-400 mm, szer. 50-125 mm
W sprzedaży są również gonty o wymiarach: dł. 600-800 mm i szer. 80-350 mm
Ile materiału na dach
Dla nachylenia dachu 22-90° (pokrycie trzywarstwowe)
Dł. gontów [mm] | Odstęp między rzędami [mm] | Zapotrzebowanie na gonty [m] pomiar na szerokości |
120 | 35 | 28,57 |
150 | 45 | 22,22 |
200 | 60 | 16,67 |
250 | 75 | 13,33 |
300 | 95 | 11,11 |
400 | 120 | 8,00 |
450 | 140 | 7,14 |
500 | 160 | 6,25 |
600 | 180 | 5,56 |
700 | 220 | 4,55 |
800 | 250 | 4,00 |
Dla nachylenia dachu 71-90° (pokrycie dwuwarstwowe)
Dł. gontów [mm] | Odstęp między rzędami [mm] | Zapotrzebowanie na gonty [m] pomiar na szerokości |
120 | 50 | 20,00 |
150 | 65 | 15,38 |
200 | 90 | 11,11 |
250 | 115 | 8,7 |
300 | 135 | 7,41 |
400 | 180 | 5,56 |
450 | 200 | 5,00 |
500 | 240 | 4,17 |
600 | 280 | 3,57 |
700 | 330 | 3,03 |
800 | 375 | 4,00 |
Ilość materiału potrzebna na pokrycie dachu zależy od długości gontów i związanym z tym odstępem między rzędami. Z tych wartości można wyliczyć potrzebną do pokrycia dachu ilość gontów bez odpadu.
Przykład: dach o powierzchni całkowitej 10 m, gonty o dł.
30 cm, odstęp między rzędami 9 cm.
Obliczenie: 10 : 0,09 =111,11 m (szer.) + 4,44 m (szer.)
(4% odpad) = 115,55 m (szer.).
Do tego trzeba doliczyć gonty np. przy okapie, kalenicy, desce szczytowej i pozostałych liniach połączeniowych.
Impregnować czy nie?
Producenci z długoletnim doświadczeniem zapewniają, że gonty drewniane wyprodukowane z zalecanego drewna, przy fachowym montażu nie potrzebują dodatkowej ochrony.
Pokrycie drewniane zaraz po ułożeniu ma naturalny kolor, ale pod wpływem deszczu i promieni słonecznych szarzeje. Dlatego przed ułożeniem na dachu materiał na pokrycie można zaimpregnować bezbarwnym lub kolorowym impregnatem. Zabieg impregnacji przedłuża również żywotność materiału na dachu.
Wentylacja
Każde pokrycie naturalne potrzebuje ciągłego, równomiernego przewietrzania, tak aby po opadach atmosferycznych mogło możliwie szybko wyschnąć. Między deskowaniem a pokryciem musi być zachowana szczelina wentylacyjna. Wentylacja dachu odbywa się dzięki łatom zabezpieczającym. Na dachu pokrytym gontami łupanymi, o nachyleniu połaci od 40° do 90° łaty zabezpieczające powinny mieć grubość przynajmniej 24 mm. Na dachu pokrytym gontami ciętymi - 30 mm. Przy małych nachyleniach dachu zaleca się zwiększyć przekrój wentylacyjny. Nie należy układać gontów bezpośrednio na papie, ponieważ z powodu braku wentylacji, mogą powstać ogniska gnilne.
Montaż gontów
Każdy gont powinien być mocowany dwoma gwoździami. Odstęp gwoździ od krawędzi gontu w zależności od gatunku drewna i szerokości gontu nie powinien być większy niż 15-50 mm. Przy wbijaniu gwoździ należy uważać, aby nie uszkodzić włókna drewna. Za głęboko wbite gwoździe mogą poluzować gonty lub je rozerwać. Gwoździe przykrywa się kolejnym rzędem gontów a te widoczne należy usunąć. Gonty można również mocować za pomocą zszywek i gwoździ, używając przy tym odpowiedniego narzędzia.
Do przybijania gontów stosuje się gwoździe z płaską główką lub karbowane, spiralne . Muszą być ocynkowane lub wykonane ze stali nierdzewnej. Do gontów z cedru czerwonego, dębu i tych zaimpregnowanych preparatami solnymi, stosuje się tylko gwoździe karbowane, z nierdzewnej stali szlachetnej . Zszywki również wykonane ze stali nierdzewnej o średnicy min. 1,5 mm i szerokości grzbietu 10 i 12 mm. Łączniki muszą być wystarczająco długie, aby wniknęły do konstrukcji nośnej na głębokość ok. 24 mm. Zalecane długości gwoździ: grubość trzpienia ok. 1,8 - 2,5 mm; przy zszywkach >= 1,5 mm (szerokość 10-12 mm).
Długość gontu | Długość gwoździa [mm] | |||
dla gontów łupanych | dla gontów ciętych | |||
2 warstwy | 3 warstwy | 2 warstwy | 3 warstwy | |
do 150 | 30 | 30 | 30 | 30 |
do 300 | 30 | 40 | 30 | 30 |
do 450 | 40 | 50 | 30 | 40* |
> 450 | 50 | 60 | 40 | 50 |
*Przy gwoździach karbowanych ze stali nierdzewnej wystarczy długość gwoździa 35 mm.
Podczas montażu trzeba uwzględnić między gontami odstępy (fugi ruchome). Szerokość zależy od skurczu stosowanych gontów, od wilgotności zamontowanego drewna i od oczekiwanej, przeciętnej wilgotności drewna podczas okresu użytkowania. Im bardziej suche są gonty podczas montażu, tym szersze powinny być fugi. Szerokość fug waha się od 1 do 5 mm. Boczne przemieszczenie fugi musi wynieść min. 30 mm.
Tolerancja z innymi materiałami
W miejscach, gdzie gonty drewniane stykają się z innymi materiałami mogą wystąpić przebarwienia. Może również wystąpić korozja materiałów, które mają kontakt z drewnem.
Materiał | dąb | modrzew | buk | świerk | cedr czerwony | cedr żółty |
miedź | V | V | G | V | V/U | V/U |
aluminium | V | G | G | V | G/U | G/U |
cynk | U | V | G | V | U | U |
stal nierdzewna | G | G | G | G | G | G |
ołów | V | G | G | G | G/V | G/V |
blacha ocynkowana | U | U | V | V | U | U |
blacha malowana | V | V | V | V | V | V |
G - dobra tolerancja
V - możliwe przebarwienia i korozja
U - bez zabezpieczenia (powłoki ochronnej) nie nadaje się. ...kilka słów o produkcji
Producenci "dzisiejszych" gontów obrabiają drewno, tak jak nasi dziadowie tzn. za pomocą siekiery do rozłupywania i twardego noża. Oczywiście używają również maszyn. Każdy gont jest oddzielnie odłupywany od całego bloku, następnie odpowiednio rzeźbiony i w zależności od rodzaju uzupełniony w fazę, pióro i wpust lub inne wykończenie, w zależności od tradycji regionalnej bądź upodobań klienta.