Usuwanie azbestu - gdzie uzyskać dofinansowanie

Azbest to przed laty bardzo popularny materiał budowlany, jednak jak wiadomo – mogący mieć negatywny wpływ na ludzkie zdrowie. Do dziś znajduje się na wielu polskich domach. Tymczasem od 1998 roku obowiązuje całkowity zakaz produkcji i stosowania azbestu. Zaś do roku 2032 [b]– zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej – musi on być usunięty i zutylizowany z miejsc, w których nadal występuje.[/b]
Trzydziestoletni„ Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” został przyjęty przez Rząd w 2002 roku. W programie tym określono zadania i wskazano odpowiedzialnych za zmierzanie do realizacji przedsięwzięcia. Ponieważ program jasno precyzuje, że obowiązek usunięcia szkodliwych materiałów spoczywa na właścicielach domów, to ustawodawca przewiduje także wsparcie pomocowe dla właścicieli budynków jednorodzinnych. W zakresie owego wsparcia pozostawiono jednak dowolność, a bezpośrednią odpowiedzialnością za jego udzielenie obarczono poszczególne gminy. Dlatego też, w ponad dziesięć lat od wprowadzenia programu, w rzeczywistości mamy sytuację taką, że w jednej gminie można uzyskać niemal całościowy zwrot kosztów związanych z usunięciem
i utylizacją azbestu, a inne urzędy – zachowują stanowisko, jakby problem nie był ich sprawą.

Niestety, przeważająca część właścicieli domów pokrytych kłopotliwym eternitem zupełnie nie ma świadomości o istnieniu rządowego programu. Częstą praktyką jest również zdejmowanie szkodliwego dla zdrowia materiału z powodów czysto technicznych. Niska świadomość społeczna w tym zakresie występuje przeważnie na terenach wiejskich lub w gospodarstwach o stosunkowo niskiej stopie życia. W sytuacjach, gdy brak jest środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych – mało kto zastanawia się nad szkodliwością azbestu dla swojego zdrowia, a już tym bardziej nad jego negatywnym wpływem na środowisko naturalne. Dach podlega w takich przypadkach wymianie jedynie dlatego, że przecieka i nie nadaje się do dalszego użytkowania. Co najgorsze – właściciele biorą się za zdejmowanie starego pokrycia samodzielnie, gdyż najważniejsza jest dla nich oszczędność pieniędzy. Tymczasem podstawowym zadaniem gmin jest edukacja ludności i inwentaryzowanie obiektów posiadających wyroby azbestowe. Dokładne zestawienie takich obiektów powinno być przekazywane do władz województwa. Właściciele domów jednorodzinnych powinni sami zgłaszać do gmin fakt, że na dachu lub ścianach ich budynku znajduje się azbest. Pomimo że nie są do tego zobowiązani obligatoryjnie, to umożliwiają w ten sposób władzom gminy pozyskanie środków na dopłaty dla samych siebie. Niektóre z gmin inwentaryzację przeprowadzają samodzielnie, wynajmując do tego celu uprawnione firmy, które ustalają miejsca występowania azbestu i określają w jakim stanie technicznym on się znajduje.

Urząd gminy powinien poinformować swoich mieszkańców o :

• przepisach regulujących postępowanie z wyrobami zawierającymi azbest,
• dokumentacji koniecznej do złożenia w celu spełnienia obowiązku inwentaryzacyjnego,
• procedurach usuwania, przewożenie, zabezpieczenia i składowania materiałów niebezpiecznych, do jakich należy azbest,
• firmach uprawnionych do powyższych czynności na terenie danej gminy,
• środkach na dofinansowanie usuwania eternitu z prywatnych budynków,
• najbliższych składowiskach materiałów niebezpiecznych, na które można wywozić azbest.

Małe jednostki samorządowe nie zawsze wywiązują się z powierzonych im zadań w sposób należyty. Jeśli chodzi o azbest – dodatkowo, nikt nie nakłada na nich obowiązku finansowania jego usunięcia i utylizacji z budynków prywatnych. Zatem to, czy w tej kwestii otrzymamy jakąkolwiek formę pomocy jest jedynie sprawą staranności urzędników o środki i ich dobrą wolą. Aby sprawdzić, czy gmina pozyskała środki na usuwanie azbestu i jak powinna je rozdzielać warto udać się do starostwa powiatowego. To właśnie tutaj tworzone są plany usuwania azbestu z danego terenu i tutaj zapadają decyzje, na ile lat rozłożony jest program. Także do zadań starosty należy wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności firmom uprawnionym do usuwania azbestu. W starostwie powiatowym dowiemy się także, czy mieszkamy na terenie zagrożonym pyłem azbestowym i w jakim stopniu występuje powyższe zagrożenie. Ponadto złożymy wszelkie skargi i odwołamy się od decyzji urzędników gminnych, którzy pomimo istnienia środków na usuwanie azbestu – nie udzielili nam finansowego wsparcia.
Warto wiedzieć, że w przypadku niektórych polskich gmin owo wsparcie może wynosić nawet 100% poniesionych kosztów usuwania i utylizacji azbestu. W niektórych jest to 80%, w innych 50% lub chociażby 20%. Wysokość możliwej do uzyskania dopłaty może w tym przypadku świadczyć o zaradności urzędników i dbałości o wspólne lokalne dobro. Gminy, które nie mają swoim mieszkańcom do zaoferowania żadnych pieniędzy - nie wypadają najlepiej wobec tych jednostek terytorialnych, które usunięcie azbestu pokrywają
w całości.

Podstawową instancją, w której powinniśmy się starać o dofinansowanie usunięcia azbestu jest urząd gminy. Organy terytorialne posiadające środki na usuwanie i utylizację azbestu na swoich terenach powinny poinformować o tym mieszkańców i udostępnić formularze odpowiednich wniosków, które trzeba złożyć, by otrzymać dotację. W przeważającej mierze tak właśnie się dzieje. Wówczas, konieczne jest przedstawienie kosztów związanych ze zdjęciem i wywózką eternitu oraz udokumentowanie przeprowadzenia prac zgodnie z prawem. W przypadku niektórych uprawnionych firm – istnieje możliwość umówienia się na zapłatę po uzyskaniu dotacji.

Jednak, kiedy we wspominanych powyżej urzędach pieniędzy nie ma – można próbować je uzyskać ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacji i Modernizacji Sektora Żywnościowego oraz Rozwoju Wsi. Pomoc można dostać w ramach działań inwestycyjnych służących modernizacji budynków i obiektów przeznaczonych do produkcji rolnej.
Innym rozwiązaniem jest wystąpienie o dotację ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w ramach działań zmierzających do uatrakcyjnienia regionu, poprzez modernizację bazy turystycznej.
Z obydwu programów o środki mogą się ubiegać również gminy i to właśnie one mają największe szanse na ich pozyskanie. W przypadku prywatnych osób warto zebrać się w większą grupę, gdyż działania zorganizowane mają więcej szans na otrzymanie dotacji aniżeli indywidualny właściciel domu pokrytego azbestem. Wiąże się to z wysoką kwotą minimalną, jaką można przeznaczyć na ten cel. Trzeba jednak zaznaczyć, że bezpośrednie otrzymanie pieniędzy rządowych wiąże się z długim czasem oczekiwania na rozpatrzenie wniosku i ewentualną ich transzą.
Istnieje jeszcze możliwość ubiegania się o kredyt ekologiczny w Banku Ochrony Środowiska lub pokrycie kosztów usunięcia azbestu z własnej kieszeni.

Usunięcie metra kwadratowego eternitu przez firmę posiadającą uprawnienia to koszt kilkudziesięciu złotych. Dokładne ceny zależą od stanu materiału szkodliwego, stopnia skomplikowania konstrukcji dachu, regionalnych kosztów robocizny
i odległości do najbliższego miejsca składowania azbestu. Trzeba pamiętać o tym, że azbest może znajdować się nie tylko w pokryciu dachu. Często występuje on również w elewacjach domów, a w budynkach wysokich – bywa materiałem, z którego wykonano kanały zsypowe. Miejsca, w których w budynku znajduje się azbest lokalizuje wynajęta firma. Taka ekipa ocenia także stan techniczny wyrobów zawierających azbest. Zajmuje się ich demontażem, zabezpiecza, oznacza właściwie do transportu i przewozi w miejsce składowania materiałów niebezpiecznych. Firma usuwająca azbest ma tez obowiązek wystawić nam zaświadczenie o zeskładowaniu azbestu w zgodzie z przepisami prawa.

Podobnie, jak w każdej innej dziedzinie - na rynku usług prosperują firmy posiadające uprawnienia
i urzędnicze zezwolenie na działalność w danym obszarze, jak i takie, które azbest usuwają nielegalnie. Wykaz firm działających na obszarze powiatu w sposób zgodny z prawem powinien znajdować się w każdym Urzędzie Gminy lub Starostwie Powiatowym. Jeżeli wykazu takiego nie ma i firmy poszukujemy na własną rękę – sami możemy sprawdzić jej wiarygodność. Wystarczy poprosić kierownika ekipy o przedstawienie posiadanych uprawnień oraz zezwolenia na prowadzenie powyższej działalności wydanego przez Starostę. Pamiętajmy, że raport Państwowej Inspekcji Pracy donosi, iż wielu pracowników pracuje przy groźnym dla zdrowia azbeście bez żadnych zabezpieczeń. Narażają oni w ten sposób własne zdrowie i życie, ale często dochodzi również do nadużyć narażających na uszczerbek zdrowie osób postronnych.