Na całkowite pozbycie się materiałów budowlanych zawierających azbest Polska ma czas do końca 2032 roku. Wynika to z treści Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2003 roku. Kiedy mowa jest o usuwaniu i utylizacji azbestu, większości z nas na myśl przychodzą szare, zniszczone już dachy budynków usytuowanych zwłaszcza na wsiach. Faktem jest, że akurat w rejonach wiejskich azbestu jest najwięcej, ale nie oznacza to, że wyroby budowlane z jego zawartością zupełnie nie docierały do miast. Przecież azbest wykorzystywano też np. jako element elewacji blokowych czy wykończenie kanałów zsypowych w wieżowcach. W wielu przypadkach może on też wciąż znajdować się w określonych detalach wykończeniowych i w wyposażeniu zajmowanych przez nas mieszkań i domów. Prawdopodobieństwo występowania tych szkodliwych dla naszego zdrowia włókien jest większe, gdy mamy do czynienia z obiektami starszego typu, w których od lat nie wykonywano żadnych remontów. Decydując się na kupno mieszkania w bloku z przełomu lat 60 – 70 XX wieku – warto sprawdzić czy podczas budowy stosowano eternit. Informacji na ten temat powinna udzielić nam spółdzielnia lub zarządca budynku.
Azbest - „cichy zabójca”!
Mało kto zdaje sobie sprawę, że ze względu na dość dobre właściwości azbestu, z jego udziałem stworzono około 3 tysięcy różnorodnych wyrobów. Przeważająca część tych wyrobów (około 85%) to niestety materiały budowlane. Przede wszystkim w postaci azbestowo – cementowych płyt dachowych i elewacyjnych. Jednak nie tylko, o czym mowa będzie w dalszej części artykułu.
Szkodliwość azbestu dla ludzkiego zdrowia udowodniono już w połowie lat 80-tych, ale nie spowodowało to całkowitego zaprzestania stosowania tego materiału. Dziś wiedzą już wszyscy, że włókna azbestowe mają działanie rakotwórcze. Są to włókna niezauważalne gołym okiem i dostają się do naszych organizmów wraz z wdychanym powietrzem. Wdychanie azbestu powoduje też wiele groźnych chorób układu oddechowego. Do najbardziej znanych należą: pylica azbestowa, międzybłonniak opłucnej i inne zmiany w płucach, w tym rak tego narządu. Co najciekawsze – choroby te mają długie okresy inkubacji, w związku z czym objawiają się z dużym opóźnieniem. Często nawet po trzydziestu latach od momentu wchłonięcia azbestu. Stąd też potoczna nazwa „cichego zabójcy” wydaje się pozostawać w tym przypadku jak najbardziej słuszna.
Uwaga! W Polsce dopuszczalne stężenie pyłu azbestowego w powietrzu wynosi 1000 włókien na 1 m³ powietrza w czasie pomiaru dwudziestoczterogodzinnego. Taka sama norma dotyczy powietrza znajdującego się wewnątrz pomieszczeń, w których przebywają ludzie.
Gdzie w Twoim domu może znajdować się azbest?
Jak Polska długa i szeroka, tak niemal w każdym jej regionie można spotkać faliste płyty azbestowo – cementowe, którymi niegdyś pokrywano dachy budynków mieszkalnych i gospodarczych. Najwięcej takich dachów znajduje się w województwie mazowieckim i lubelskim. Najmniej zaś w opolskim, lubuskim i zachodniopomorskim. Jednak występowanie azbestu na dachach jest jakby oczywiste, gdyż widzimy go w tym przypadku gołym okiem. Tymczasem jest wiele materiałów budowlanych, w których występowanie (bądź nie) włókien azbestowych trzeba potwierdzać specjalistycznymi badaniami. Poniżej prezentujemy niektóre z tych materiałów i przytaczamy ich najczęstsze zastosowanie:
- masy azbestowe do natrysków – wykorzystywane do wykonywania izolacji ogniochronnej i izolacji akustycznej;
- płyty azbestowo – cementowe ogniochronne – do izolowania urządzeń grzewczych oraz tworzenia osłon ogniochronnych i przeciwpożarowych;
- rury azbestowo – cementowe – do przewodów wodociągowych, kanalizacyjnych i kominowych oraz rynien spustowych w zsypach na śmieci;
- otuliny azbestowo – cementowe – do izolowania urządzeń ciepłowniczych;
- kształtki azbestowo – cementowe – do podokienników, przewodów wentylacyjnych, osłon rurociągów ciepłowniczych, kanałów spalinowych i wentylacyjnych;
- płyty azbestowo – cementowe okładzinowe (różnego rodzaju) – do okładzin zewnętrznych i wewnętrznych, w tym m.in. do osłon przewodów windowych, ścian działowych, szybów wentylacyjnych, klimatyzacyjnych i instalacyjnych oraz chłodni kominowych i wentylatorowych.
Ujmując rzecz nieco prościej, azbest może znajdować się np. w:
- powłokach lub otulinach kotłów lub rur;
- natryskiwanych powłokach przeciwpożarowych i przeciwhałasowych;
- produktach cementowych, tj.: rynny, podsufitki, rury spustowe;
- płytach sufitowych typu ARTEKS, płytkach podłogowych i ściennych.
Co należy zrobić w przypadku stwierdzenia występowania azbestu w budynku?
Zacząć należy od tego, że stwierdzenie czy rzeczywiście mamy do czynienia z azbestem nie zawsze jest proste. Niekiedy zachodzi potrzeba wykonania specjalistycznych analiz laboratoryjnych, które mogą zostać przeprowadzone dopiero po fachowym pobraniu próbek z danego materiału budowlanego lub wykończeniowego. Wprawdzie wiedzą w powyższym w zakresie powinni dysponować właściciele i zarządcy budynków, ale i z tym niestety bywa bardzo różnie. Na badania często brakuje środków, a z dokumentacji obiektu niewiele wynika.
Inną kwestią jest, że samodzielne usuwanie i składowanie azbestu w niewyznaczonych do tego miejscach jest surowo zabronione przepisami obowiązującego prawa. Takie czynności leżą wyłącznie w gestii uprawnionych, przeszkolonych i właściwie wyposażonych pracowników specjalistycznych firm. Usługi tego rodzaju nie należą niestety do tanich, ale w niektórych przypadkach możliwe jest uzyskanie dofinansowania z gminy. Wynajęta firma może też dokonać profesjonalnej oceny czy rzeczywiście mamy do czynienia z azbestem oraz ewentualnie – zlecić badania w powyższym zakresie. Jeśli zatem niepokoją nas określone elementy w domu czy mieszkaniu – w pierwszej kolejności należy rozpocząć poszukiwania fachowców (najlepiej w najbliższej okolicy). Wówczas będziemy mieli bowiem szansę zaoszczędzić na dalekim transporcie do miejsca utylizacji azbestu.
Są też i takie sytuacje, że azbestu nie trzeba usuwać, a jedynie wystarczy właściwie go zabezpieczyć. Nieszkodliwe dla środowiska i ludzkiego zdrowia są tzw. wyroby twarde, czyli o gęstości objętościowej powyżej 1000 kg/m³. Jednak tylko pod warunkiem, że posiadają postać nieuszkodzoną. Jeśli nie ma zagrożenia, że dojdzie do naruszenia ich struktury – mogą pozostać w stanie dotychczasowym. Inne wyroby azbestowe obudowuje się lub nakłada na nie zabezpieczające warstwy lakieru. Zarówno kwalifikacji takich wyrobów, jak i czynności zabezpieczających powinny dokonywać osoby uprawnione.
