Azbest nie tylko na dachu - gdzie go można jeszcze znaleźć?

Na całkowite pozbycie się materiałów budowlanych zawierających azbest Polska ma czas do końca 2032 roku. Wynika to z treści Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2003 roku. Kiedy mowa jest o usuwaniu i utylizacji azbestu, większości z nas na myśl przychodzą  szare, zniszczone już dachy budynków usytuowanych zwłaszcza na wsiach. Faktem jest, że akurat w rejonach wiejskich azbestu jest najwięcej, ale nie oznacza to, że wyroby budowlane z jego zawartością zupełnie nie docierały do miast. Przecież azbest wykorzystywano też np. jako element elewacji blokowych czy wykończenie kanałów zsypowych w wieżowcach. W wielu przypadkach może on też wciąż znajdować się w określonych detalach wykończeniowych i w wyposażeniu zajmowanych przez nas mieszkań i domów. Prawdopodobieństwo występowania tych szkodliwych dla naszego zdrowia włókien jest większe, gdy mamy do czynienia z obiektami starszego typu, w których od lat nie wykonywano żadnych remontów. Decydując się na kupno mieszkania w bloku z przełomu lat 60 – 70 XX wieku – warto sprawdzić czy podczas budowy stosowano eternit. Informacji na ten temat powinna udzielić nam spółdzielnia lub zarządca budynku.

Mało kto zdaje sobie sprawę, że ze względu na dość dobre właściwości azbestu, z jego udziałem stworzono około 3 tysięcy różnorodnych wyrobów. Przeważająca część tych wyrobów (około 85%) to niestety materiały budowlane. Przede wszystkim w postaci azbestowo – cementowych płyt dachowych i elewacyjnych. Jednak nie tylko, o czym mowa będzie w dalszej części artykułu.

Szkodliwość azbestu dla ludzkiego zdrowia udowodniono już w połowie lat 80-tych, ale nie spowodowało to całkowitego zaprzestania stosowania tego materiału. Dziś wiedzą już wszyscy, że włókna azbestowe mają działanie rakotwórcze. Są to włókna niezauważalne gołym okiem i dostają się do naszych organizmów wraz z wdychanym powietrzem. Wdychanie azbestu powoduje też wiele groźnych chorób układu oddechowego. Do najbardziej znanych należą: pylica azbestowa, międzybłonniak opłucnej i inne zmiany w płucach, w tym rak tego narządu. Co najciekawsze – choroby te mają długie okresy inkubacji, w związku z czym objawiają się z dużym opóźnieniem. Często nawet po trzydziestu latach od momentu wchłonięcia azbestu. Stąd też potoczna nazwa „cichego zabójcy” wydaje się pozostawać w tym przypadku jak najbardziej słuszna.

Uwaga! W Polsce dopuszczalne stężenie pyłu azbestowego w powietrzu wynosi 1000 włókien na 1 m³ powietrza w czasie pomiaru dwudziestoczterogodzinnego. Taka sama norma dotyczy powietrza znajdującego się wewnątrz pomieszczeń, w których przebywają ludzie.

Jak Polska długa i szeroka, tak niemal w każdym jej regionie można spotkać faliste płyty azbestowo – cementowe, którymi niegdyś pokrywano dachy budynków mieszkalnych i gospodarczych. Najwięcej takich dachów znajduje się w województwie mazowieckim i lubelskim. Najmniej zaś w opolskim, lubuskim i zachodniopomorskim. Jednak występowanie azbestu na dachach jest jakby oczywiste, gdyż widzimy go w tym przypadku gołym okiem. Tymczasem jest wiele materiałów budowlanych, w których występowanie (bądź nie) włókien azbestowych trzeba potwierdzać specjalistycznymi badaniami. Poniżej prezentujemy niektóre z tych materiałów i przytaczamy ich najczęstsze zastosowanie:

• masy azbestowe do natrysków – wykorzystywane do wykonywania izolacji ogniochronnej i izolacji akustycznej;
• płyty azbestowo – cementowe ogniochronne – do izolowania urządzeń grzewczych oraz tworzenia osłon ogniochronnych i przeciwpożarowych;
• rury azbestowo – cementowe – do przewodów wodociągowych, kanalizacyjnych i kominowych oraz rynien spustowych w zsypach na śmieci;
• otuliny azbestowo – cementowe – do izolowania urządzeń ciepłowniczych;
• kształtki azbestowo – cementowe – do podokienników, przewodów wentylacyjnych, osłon rurociągów ciepłowniczych, kanałów spalinowych i wentylacyjnych;
• płyty azbestowo – cementowe okładzinowe (różnego rodzaju) – do okładzin zewnętrznych i wewnętrznych, w tym m.in. do osłon przewodów windowych, ścian działowych, szybów wentylacyjnych, klimatyzacyjnych i instalacyjnych oraz chłodni kominowych i wentylatorowych.

Ujmując rzecz nieco prościej, azbest może znajdować się np. w:

• powłokach lub otulinach kotłów lub rur;
• natryskiwanych powłokach przeciwpożarowych i przeciwhałasowych;
• produktach cementowych, tj.: rynny, podsufitki, rury spustowe;
• płytach sufitowych typu ARTEKS, płytkach podłogowych i ściennych.

Zacząć należy od tego, że stwierdzenie czy rzeczywiście mamy do czynienia z azbestem nie zawsze jest proste. Niekiedy zachodzi potrzeba wykonania specjalistycznych analiz laboratoryjnych, które mogą zostać przeprowadzone dopiero po fachowym pobraniu próbek z danego materiału budowlanego lub wykończeniowego. Wprawdzie wiedzą w powyższym w zakresie powinni dysponować właściciele i zarządcy budynków, ale i z tym niestety bywa bardzo różnie. Na badania często brakuje środków, a z dokumentacji obiektu niewiele wynika.

Inną kwestią jest, że samodzielne usuwanie i składowanie azbestu w niewyznaczonych do tego miejscach jest surowo zabronione przepisami obowiązującego prawa. Takie czynności leżą wyłącznie w gestii uprawnionych, przeszkolonych i właściwie wyposażonych pracowników specjalistycznych firm. Usługi tego rodzaju nie należą niestety do tanich, ale w niektórych przypadkach możliwe jest uzyskanie dofinansowania z gminy. Wynajęta firma może też dokonać profesjonalnej oceny czy rzeczywiście mamy do czynienia z azbestem oraz ewentualnie – zlecić badania w powyższym zakresie. Jeśli zatem niepokoją nas określone elementy w domu czy mieszkaniu – w pierwszej kolejności należy rozpocząć poszukiwania fachowców (najlepiej w najbliższej okolicy). Wówczas będziemy mieli bowiem szansę zaoszczędzić na dalekim transporcie do miejsca utylizacji azbestu.

Są też i takie sytuacje, że azbestu nie trzeba usuwać, a jedynie wystarczy właściwie go zabezpieczyć. Nieszkodliwe dla środowiska i ludzkiego zdrowia są tzw. wyroby twarde, czyli o gęstości objętościowej powyżej 1000 kg/m³. Jednak tylko pod warunkiem, że posiadają postać nieuszkodzoną. Jeśli nie ma zagrożenia, że dojdzie do naruszenia ich struktury – mogą pozostać w stanie dotychczasowym. Inne wyroby azbestowe obudowuje się lub nakłada na nie zabezpieczające warstwy lakieru. Zarówno kwalifikacji takich wyrobów, jak i czynności zabezpieczających powinny dokonywać osoby uprawnione.