Łupek, bo o nim mowa, jest naturalnym tworzywem, niezwykłym kamieniem, znanym ludzkości od tysięcy lat. Wykorzystywany do wykonania pokryć dachowych i elewacji od ponad dwustu lat, pozwala na praktycznie nieograniczone zastosowanie i elegancję wykonania, co doskonale wpisuje się w dzisiejsze kanony designu.
Łupek jest naturalną skałą osadową, którą ludzie od tysięcy lat wykorzystują w budownictwie. Na początku był on wykorzystywany w formie odłupanych, nieregularnych elementów. Z czasem sztuka dekarska odkryła mnogość zastosowań łupka przy wykonaniu pokryć dachowych i elewacji budynków. Ten rodzaj pokrycia szczególnie rozpowszechnił się w Niemczech, choć można go spotkać w wielu częściach świata. Związane jest to z samym miejscem występowania złóż łupka, nadających się do eksploatacji w celach budowlanych. Złoża te występują naturalnie na terenie Europy środkowej, gdzie użycie tego materiału jest największe.
Sam materiał ma wiele cech, które dają mu znaczną przewagę w stosunku do innych materiałów, wykorzystywanych do pokryć dachowych. Między innymi jest to brak problemów z utylizacją materiału po okresie użytkowania oraz możliwość wykorzystania odpadów poprodukcyjnych
w innych segmentach budownictwa, jak na przykład budownictwo drogowe.
Inną zaletą tego materiału jest stosunkowo mała ilość energii, jaką trzeba włożyć w przygotowanie gotowych elementów. Nie mamy tu, jak w przypadku dachówki ceramicznej, konieczności wypalania w wysokich temperaturach. Znaczna część produkcji jest też wykonywana ręcznie, co również należy zaliczyć na plus tego materiału.
Niestety nadal niewielu jest wykonawców, którzy potrafią profesjonalnie i za razem efektownie wykonać pokrycie dachowe z łupka, ponieważ technika ta nie jest prosta
i należy raczej do ekskluzywnych. Mimo to, znajduje się wielu amatorów, którzy chcą ozdobić swoje dachy tym naturalnym materiałem, a niektórzy decydują się nawet na dodatkowe zdobienia w postaci ornamentacji, która dodatkowo uatrakcyjnia wygląd pokrycia czy fasady.
W kwestii wykorzystania łupka do pokryć dachowych, postanowiliśmy skontaktować się z specjalistą w tej dziedzinie – Panem Dawidem Koziołkiem z firmy Rathscheck Schiefer .
Redakcja: Łupek to tworzywo naturalne i wymaga też takiego traktowania. Jaka część całej produkcji wykonywana jest ręcznie ?
Dawid Koziołek: Ręcznie wykonuje się następujące czynności:
- rozłupywanie bloków łupkowych po wcześniejszym docięciu,
- formowanie odpowiedniego kształtu,
- wykonywanie otworów,
- pakowanie do skrzyń.
W całym procesie górniczym uczestniczą również ludzie ale w dużym stopniu wspierani przez maszyny.
R: O ile zobaczyłem na filmie, docinkę
i przycinkę wykonuje się specjalnym młotkiem lub gilotyną. Użycie tych narzędzi powoduje samoistne sfazowanie się strony przycinanej od strony lica?
DK: Obróbka mechaniczna łupka czy to na budowie, czy też na linii produkcyjnej – formowanie kształtu - powoduje powstanie dwóch krawędzi. Pierwsza do strony kierunku obróbki tworzy ostrą krawędź, druga po stronie przeciwnej – postrzępioną. Poprawne ułożenie łupka na dachu czy też fasadzie ma kolosalne znaczenie dla prawidłowego odprowadzania wody. Zawsze układamy ostrą krawędź widocznego kamienia od strony konstrukcji a cześć postrzępioną na „światło dzienne”.
R: Co może nam Pan powiedzieć na temat danych technicznych łupka, które mogą być istotne dla wykonawcy i projektanta?
DK: Wszystkie parametry techniczne z wyjątkiem ciężaru opisuje certyfikat. Każdy producent powinien posiadać taki dla każdego złoża. Dla łupka dachowego parametry te określa norma DIN EN 12326-1: 2004-10. Jedynie około 5-10% światowej produkcji łupka można nazwać łupkiem dachowym i elewacyjnym, reszta to tylko łupek naturalny. Ciężar łupka to około 2540 kg/m³. W zależności od grubości stosowanych płytek zmienia się efektywny ciężar na metr kwadratowy.
R: Większość wykonawców interesują przede wszystkim względy ekonomiczne. Jaka jest średnia cena za m² pokrycia łupkiem?
DK: Cena jest uzależniona od jakości złoża, jego parametrów, rodzaju krycia i architektury dachu. Można przyjąć średni zakres 40-80 Euro/m²
R: Jak długa jest żywotność takiego pokrycia z łupka?
DK: Prawidłowo wykonany dach, czyli odpowiednia konstrukcja o odpowiednich przekrojach, odpowiednio dobrane materiały dodatkowe takie jak gwoździe, wkręty, odpowiedni rodzaj blachy na obróbki. Zachowanie najwyższych standardów pozwala cieszyć się dachem łupkowym przez pokolenia. Najstarszym obiektem wykonany z łupka z kopalni należącej do firmy Rathscheck to zamek Eltz. Łupek wytrzymał tam już ponad 200 lat!
R: Czy łupek jest poddawany jakiejkolwiek obróbce termicznej lub chemicznej w celu poprawy jakości? Jeżeli tak, to jakiej?
DK: NIE! Jeżeli obróbka to tylko mechaniczna.
R: Czy przedsiębiorstwo produkcyjne wykorzystuje odpadki powstałe przy produkcji i ewentualnie do czego?
DK: Odpady przerabiane są dalej. W formie rozdrobnionej sprzedawane są jako posypki do pap, elementy dekoracyjne, itd.
R: Jak wygląda kwestia czyszczenia elewacji i pokryć dachowych?
DK: Czyszczenie mechaniczne wodą pod ciśnieniem. To niewątpliwie duża zaleta.
R: Jaka jest odporność na obciążenia dynamiczne i nacisk?
DK: Dane są podawane w certyfikacie w zależności od złoża.
R: Czy jest możliwość uzyskania karty produktu?
DK: Nie posiadamy kart technicznych. Jedyny punkt odniesienia to certyfikat. Należy jednak pamiętać, że certyfikat wydawany jest do konkretnego złoża. Inną kwestią jest selekcja kamienia. Różni producenci ze swoich złóż lepszych czy też gorszych jakościowo produkują łupek. Zakładamy, że produkujemy pierwszą jakość. Jako produkt uboczny produkcji oferuje się również kolejne selekcje łupka. W drugiej i kolejnych selekcjach sprzedaje się również łupek z certyfikatem danego złoża ale zupełnie inny pod względem „technicznym”, czyli rozpatrując zapakowaną skrzynię
z łupkiem; duży procent łupka uszkodzonego (połamane krawędzie), brak otworów, nieliniowość powierzchni, nierównomierność i wady w strukturze, nierównomierność grubości na całej powierzchni łupka, tolerancja grubości nominalnej w skrzyniach. Tak więc kupując łupek
u niesprawdzonego i nierzetelnego producenta importerach nie wspomnę można liczyć się z tym, że za niską cenę dostaniemy właśnie takiego kota w worku. Zakup łupka jest i pozostanie kwestią zaufania.
R: Czy krycia łupkiem dokonuje się bezpośrednio na więźbę i łaty czy konieczne jest użycie dodatkowego zabezpieczenia przeciwwodnego? Jeżeli tak, to jakiego?
DK: W zależności od sposobu krycia. Krycia wywodzące się i nawiązujące kształtem do prostokąta (krycie prostokątne, karpiówkowe, ostrokątne, sześciokątne na dachu) można montować na łatach inne techniki (dzikie, łuskowe, uniwersalne, staroniemieckie) wykonuje się na pełnym dekowaniu. Przekroje konstrukcji nie muszą być specjalnie wzmacniane gdyż średnio 1mq gotowego pokrycia waha się między 28-45 kg. Wzmocnione zabezpieczenie przeciwwodne stosuje się jedynie momencie gdzie mamy niski kąt nachylenia poniżej 25 stopni. W pozostałych przypadkach na pełne deskowanie układamy warstwę hydroizolacji. Może to być papa, mogą to być inne produkty (membrany bitumiczne, itd.). Ważną kwestią jest zapewnienie odpowiedniej wentylacji połaci dachowej.
R: Czym jest spowodowane wydobywanie za granicą, jeżeli łupek jest również dostępny w Polsce?
DK: W Polsce złoża łupka dachowego(przypominam 5-10%) już dawno się skończyły lub w niektórych przypadkach produkcja jest nieopłacalna. Mamy natomiast sporo łupka naturalnego.
R: Czy łupek posiada właściwości termoizolacyjne sam w sobie?
DK: Łupek jest skałą osadową. Średnio w 1mm przekroju znajduje się między 80-150 mikrowarst. Łupek nagrzewa się warstwowo i też warstwowo oddaje ciepło do otoczenia. Jego kolor sprzyja szybkiemu nagrzewaniu.
R: Jakie są zalety łupka dachowego, według Pana, jako producenta i specjalisty?
DK: Zalet jest wiele :
- względy estetyczne – niepowtarzalne dachy. Można powiedzieć, że każdy dach jest inny nawet pokryty tym samym sposobem krycia. Każdy wykonawca wykonuje poszczególne elementy wg. „własnej ręki”,
- ekonomia – wykonując pokrycie z łupka dachowego, oczywiście kupując łupek dachowy a nie łupek naturalny (przypominam 5-10%), inwestycyjnie ponosimy duży koszt. Patrząc z drugiej strony dobrze wykonany dach będzie spełniał swoją funkcję przez minimum 100 lat, gdzie inne materiały pokryciowe prawdopodobnie trzeba będzie wymienić…
- naturalny materiał – materiał w pełni naturalny i bliski środowisku,
- historia – złoża łupkowe kształtowały się około 350-400 mln lat temu!
- wzrost ceny nieruchomości.
Podsumowując, łupek to bardzo wdzięczny materiał, który za dobrą i rzetelną obróbkę, odwdzięcza się pięknym i stylowym wyglądem przez stulecia, ciesząc oko zarówno najemcy jak i przechodniów.
