Jaki dach wybrać - płaski czy stromy

Forma dachu ma niebagatelny wpływ na charakter domu, jego wygląd, a także funkcjonalność. Dlatego wybór kształtu domu jest ważny, a decyzja powinna być podjęta, zanim rozpoczniemy szukanie projektu domu. Jakie są podstawowe zalety i ograniczenia dachów płaskich i stromych?

Dachy płaskie to takie dachy, gdzie pochylenie połaci dachowej (spadek połaci) wynosi od 2° do 12°. Dom z dachem płaskim to ikona modernizmu i do tej pory jest on niemal utożsamiany z architekturą nowoczesną. Jednak karierze dachu płaskiego w Polsce zaszkodziły „domy‑kostki” narzucane obowiązkowo w okresie PRLu. Ten typ domu zepsuł opinię dachom płaskim – kiepskie materiały budowlane i częste partactwo wykonawcze spowodowało, że dachy płaskie kojarzą się z brzydkimi domami, których eksploatacja nastręcza mnóstwo problemów (a cieknący dach to raczej norma niż wyjątek).

Ale być może nadszedł już czas, by domy z dachem płaskim odzyskały swoje miejsce w architekturze. Przede wszystkim te budowane obecnie, powstają ze znacznie lepszych materiałów i (najczęściej) – z większą dbałością o wykonanie, a więc nie trzeba obawiać się o ich trwałość. Ponadto mają wiele zalet – pomieszczenia urządzone pod dachem płaskim mają jednakową wysokość, zatem nie trzeba się martwić o zagospodarowanie skosów, a sam dach również można wykorzystać jako dodatkową przestrzeń. Można na nim urządzić taras, albo obsadzić roślinnością. To ostatnie rozwiązanie jest też sposobem na powiększenie powierzchni biologicznej czynnej działki – jeśli stropodach (albo taras) ma więcej niż 10 m² i jest na stałe urządzony jako trawnik lub kwietnik, 50% jego powierzchni będzie uwzględnione jako teren biologicznie czynny. Zarówno planując taras, jak i ogród na dachu, trzeba wykonać tzw. dach odwrócony, czyli konstrukcję o innym układzie warstw termo- i hydroizolacyjnych niż w przypadku „zwykłego” stropodachu.

Dla zwolenników nowoczesnej architektury niewątpliwą zaletą dachu płaskiego jest jego forma. Prosta, sześcienna bryła, której dopełnieniem jest dach płaski to niemal synonim nowoczesnego stylu w budownictwie jednorodzinnym.

Warto również wiedzieć, że dom o takiej bryle jest korzystny pod względem energooszczędności. Wynika to z faktu, że ciepło „ucieka” przez przegrody zewnętrzne – ściany, dach, podłogę. Im większa ich powierzchnia, tym większe straty ciepła. Ponieważ dach płaski ma stosunkową małą powierzchnię, mniej ciepła przez niego ucieka. Domy z dachem płaskim mają korzystny stosunek powierzchni przegród zewnętrznych do kubatury domu, a więc przestrzeni, którą trzeba ogrzać. To wiąże się nie tylko z mniejszymi wydatkami na ogrzewanie, ale pomaga też spełnić wymagania dotyczące zapotrzebowania na tzw. energię pierwotną domu, narzucone w Warunkach technicznych jakim powinny podlegać budynki i ich usytuowanie. Oczywiście dach płaski będzie energooszczędny tylko przy odpowiednio dobranej i wykonanej izolacji cieplnej i przeciwwilgociowej.

Decydując się na dom z dachem płaskim trzeba liczyć się również z pewnymi niedogodnościami. Szczególnie szkodliwe dla dachów płaskich, jest – bardzo często w Polsce występujące – przechodzenie temperatur przez „0”, czyli na przemian zamarzanie i odmarzanie. Jednak obecna, bardziej skomplikowana, technika umożliwia wykonanie takich dachów płaskich, które są odporne na to niekorzystne zjawisko.

Ponadto warto pomyśleć o oczywistej rzeczy – z dachu płaskiego śnieg samoczynnie nie zsunie się, będzie za to stanowił poważne obciążenie. Dach płaski trzeba więc odśnieżać. Będzie to szczególnie uciążliwe w regionach, gdzie występują obfite opady śniegu. Dlatego np. na obszarach podgórskich, lepiej budowę domu z dachem płaskim dokładnie przemyśleć (nawet jeśli lokalne przepisy dopuszczają takie rozwiązanie architektoniczne). Na dachach płaskich mogą również występować kłopoty z odprowadzeniem wód opadowych, a na ich powierzchni zbiera się nie tylko śnieg, ale także drobne gałęzie i liście. Dlatego wymagają oczyszczania i regularnej kontroli stanu powłok.

Dachy strome są znacznie bardziej popularne od płaskich i znacznie bardziej zróżnicowane. Pozwalają na większą swobodę w kształtowaniu stylu i charakteru domu. Wyróżnia się kilka podstawowych typów dachów stromych: jednospadowe (czyli pulpitowe), dwuspadowe, czterospadowe (kopertowe i namiotowe), mansardowe, naczółkowe oraz wielospadowe.
Ten ostatni typ daje, przynajmniej teoretycznie, możliwość zastosowania dowolnej liczby i kształtu połaci dachowych. Dodatkowo dach stromy mogą urozmaicać lukarny różnego typu oraz wykusze. W przypadku dachów stromych mamy także duży i zróżnicowany wybór materiałów pokryciowych, które będą wpływać na ostateczny charakter domu nie mniej niż kształt dachu.

Jaki dach stromy wybrać? Oczywiście nie ma na to jednej odpowiedzi. Jak zwykle trzeba wziąć pod uwagę względy praktyczne, nie zapominając o estetyce. Zastanówmy się więc nad tym, czy planujemy wykorzystać poddasze jako mieszkalne. Najwięcej wartościowej i stosunkowo łatwej do zagospodarowania przestrzeni będziemy mieli pod dachem mansardowym, najmniej – pod dachem kopertowym. W domach z poddaszem użytkowym dobrze sprawdzają się też dachy dwuspadowe, choć tu wiele zależy od kąta nachylenia połaci i wysokości ścianki kolankowej.

Weźmy też pod uwagę koszt budowy, a także eksploatacji domu. Tu sprawdza się zasada, że im prościej, tym taniej i mniejsze ryzyko popełnienia błędów wykonawczych. Dach jedno- czy dwuspadowy będzie tańszy w budowie niż wielospadowy. Skomplikowany, wielopołaciowy dach to większy wydatek na materiały, robociznę i niestety – większe ryzyko błędów wykonawczych.

Pamiętajmy, że dach to skomplikowany układ – od więźby, poprzez warstwy izolacyjne, do pokrycia oraz akcesoriów dodatkowych. Na dach wielospadowy potrzebna jest nie tylko większa ilość pokrycia, ale też drewna na więźbę, materiałów izolacyjnych i wstępnego krycia, a także akcesoriów (takich jak np. dachówki kalenicowe, szczytowe, wentylacyjne), czy obróbek blacharskich. To wszystko podnosi koszt. W dodatku każdy element musi być poprawnie wykonany, bo błąd popełniony w jednym miejscu będzie oddziaływał na całą konstrukcję.

Ponadto domy, których dachy mają stosunkowo prostą formę zapewniają lepszy bilans energetyczny, a więc są tańsze w eksploatacji (mniejsza powierzchnia połaci i mniejsza kubatura domu, którą trzeba ogrzać). Jako energooszczędne są polecane dachy jednospadowe, a także dwuspadowe.

Typ dachu to nie wszystko – duże znaczenie ma też kąt nachylenia połaci. Im większy, tym poddasze będzie wyższe, a śnieg, woda i zanieczyszczenia łatwiej będą z dachu spływać. Przy dachach stromych, ale o niewielkim nachyleniu połaci szczególną uwagę będzie trzeba zwrócić na szczelność poszycia i pokrycia, ponieważ z takich dachów woda spływa wolniej, a śnieg może zalegać.

Forma i kształt dachu nie zależą tylko od naszego gustu i preferencji, musimy bowiem uwzględnić zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W planach może być narzucony m.in. kąt nachylenia połaci dachowej, rodzaj pokrycia, wysokość kalenicy od poziomu terenu itd. Te wytyczne trzeba wziąć pod uwagę budując dom. Dlatego warto się z nimi zapoznać zanim wybierzemy projekt, a nawet – zanim kupimy działkę. Z planem można zapoznać się w urzędzie gminy, są także dostępne w internecie. Ponieważ dla wielu terenów nie opracowano miejscowych planów zagospodarowania, ich rolę „regulatora ładu urbanistycznego” spełniają tzw. warunki zabudowy i zagospodarowania terenu. O wydanie warunków zabudowy można wystąpić nie będąc właścicielem nieruchomości i jeśli poważnie myślimy o zakupie danej działki i budowie na niej domu – to warto wystąpić najpierw o wydanie WZ, by wiedzieć, czy będziemy mogli wybudować dom w wymarzonej formie.

Pamiętajmy też, że nasz dom stanie się częścią krajobrazu, z którym przez lata będziemy obcować nie tylko my. Dlatego, nawet jeśli lokalne przepisy pozwalają na dużą swobodę, weźmy pod uwagę styl i charakter okolicy oraz jej zabudowy. Dom harmonijnie dopasowany do otoczenia stanie się nie tylko naszą radością, ale i wartością dla otoczenia.