W domu lub mieszkaniu z zielonym dachem pozbawiamy się co prawda możliwości mieszkania pod skosami, jednak to rozwiązanie ma także wiele zalet. Powody rosnącej popularności zielonych dachów to coraz większa świadomość ekologiczna społeczeństwa i dostępność nowoczesnych materiałów budowlanych, głównie hydroizolacji. Dach odwrócony wyróżnia właśnie to, że można go użytkować w prawie nieograniczony sposób. Mieszkania z dużymi dachami-ogrodami cieszą się dużą popularnością na rynku nieruchomości.
Dach zielony na pierwszy rzut oka przypomina dach płaski. W polskich miastach mamy dachów płaskich zdecydowaną większość. Są one pokryte papą. Mieszkańcom nie wolno tych dachów w żaden sposób użytkować, gdyż delikatna hydroizolacja szybko uległaby uszkodzeniu. Wstęp mają tu tylko ekipy zajmujące się konserwacją obiektu. Tymczasem dach płaski może wyglądać zupełnie inaczej i całkowicie zmienić standard życia, gdy zamiast straszyć czarno-brunatną płaszczyzną, zaoferuje relaks wśród zieleni.
Dla kogo dach zielony
Dachy zielone buduje się głównie w obiektach użyteczności publicznej i w nowocześnie zaprojektowanych blokach. Zainteresowanie nimi inwestorów indywidualnych jest znacznie mniejsze – ci, którzy posiadają działki z dużymi ogrodami nie czują potrzeby urządzania ogrodu także na dachu. Rozwiązanie to sprawia poza tym wrażenie bardzo egzotycznego – wiele osób nie wyobraża sobie, że dach pokryty warstwą ziemi może być trwały i nie będzie przeciekał. Tymczasem decydując się na budowę domu z dachem odwróconym nie tylko zyskujemy dodatkową przestrzeń użytkową w postaci tarasu, ale także oszczędzamy energię i zyskujemy trwałe, odporne na uszkodzenia pokrycie. Dach taki jest ciepły, stanowi doskonałą barierę akustyczną i termiczną o każdej porze roku, zatrzymuje dużą część wód opadowych, jest niewrażliwy na ogień, a jego walory estetyczne są poza dyskusją.
Wysoka trwałość dachów zielonych
Dachy wszystkich typów narażone są na przeciekanie – jednak najczęściej dachy płaskie. Nieszczelności są skutkiem uszkodzeń powierzchni wynikających ze złego wykonawstwa, użytkowania lub po prostu zużycia materiału. W przypadku dachów płaskich najpoważniejszym czynnikiem niszczącym jest pogoda: wilgoć, zamarzająca woda, letnie upały i promieniowanie UV. Dlatego tego typu pokrycia wymagają częstej konserwacji. Dach zielony ma tę ogromną zaletę, że jego wszystkie wrażliwe warstwy są zabezpieczone i nie grożą im uszkodzenia mechaniczne. Tu właśnie pojawia się inna nazwa tego typu konstrukcji – dachy odwrócone. Układ warstw z jakim spotykamy się na co dzień wygląda tak, że na zewnątrz znajduje się pokrycie właściwe (dachówki, blacha) lub hydroizolacja z papy. Jeśli warstwa wierzchnia zostaje uszkodzona, dochodzi do przecieków pokrycia i zawilgocenia izolacji termicznej, a nawet zalania pomieszczeń pod dachem. W przypadku, który nas interesuje układ jest zupełnie odwrotny – izolacja przeciwwilgociowa znajduje się na samym dole, powyżej jest ocieplenie i pozostałe warstwy, które chronią hydroizolację przed przerwaniem, przebiciem, promieniowaniem ultrafioletowym czy zamarzaniem.
Układ warstw w dachu odwróconym
Nie ma konkretnej recepty na to, jak powinien być zbudowany dach zielony. Na rynku znajduje się kilka firm, które specjalizują się w dostarczaniu gotowych systemów do tego typu konstrukcji, a ich rozwiązania są od siebie odmienne i zależne od konkretnych warunków na potencjalnej budowie, a także efektu, jaki chcemy uzyskać i rodzaju roślinności, którą dach będzie obsadzony.
Zasadniczo układ warstw (patrząc od dołu) wygląda następująco: płyta konstrukcyjna dachu, hydroizolacja, termoizolacja, warstwa drenująca i wreszcie warstwa wegetacyjna, na której rosną rośliny. Jeśli dach nie będzie miał nasadzenia, warstwę wegetacyjną zastępuje warstwa żwiru, na której można ułożyć np. deski tarasowe lub płytki betonowe.
Hydroizolacja – tu najczęściej stosuje się papy bitumiczne, rzadziej folie budowlane. Papy powinny być jak najlepszego gatunku, najlepiej z przeznaczeniem do dachów zielonych. Mamy wówczas pewność, że będą odporne na działanie kwasów zawartych w glebie i produkowanych przez rośliny, oraz że stawią opór korzeniom. Jest to możliwe dzięki modyfikacji takich pap specjalnymi środkami chemicznymi lub zastosowaniu w nich wkładki z taśmy miedzianej o grubości minimum 0,2 mm, która dla korzeni jest barierą nie do pokonania. Z punktu widzenia skuteczności hydroizolacji, bardzo ważne jest także dokładne uszczelnienie papy w miejscu, w którym spotyka się ona z wpustem dachowym zlokalizowanym w najniższym punkcie płyty konstrukcyjnej dachu.
Izolacja termiczna – w odwróconym układzie warstw jest ona stale narażona na przebywanie w środowisku wilgotnym i w pewnym stopniu agresywnym chemicznie (kwasy powstające z rozkładających się szczątków roślin, środków ochrony roślin oraz nawozów). Izolacje termiczne mają to do siebie, że nawet niewielkie zawilgocenie znacznie obniża ich opór cieplny, dlatego nie może to być wełna mineralna ani zwykły styropian Do tego dochodzą duże obciążenia mechaniczne. To wszystko sprawia, że izolacja termiczna w tym przypadku musi być niezwykle wytrzymała, stabilna wymiarowo, obojętna na działanie środków chemicznych i przede wszystkim nie może chłonąć wilgoci. Wszystkie te wymagania spełnia polistyren ekstrudowany XPS, bardzo często błędnie nazywany „kolorowym styropianem”.
Warstwa drenująca – jak sama nazwa wskazuje, jej zadaniem jest umożliwienie swobodnego odprowadzania wody do wpustów dachowych. Jednocześnie musi ona mieć zdolność zatrzymywania pewnej ilości wilgoci, co stworzy lepsze warunki wilgotnościowe dla roślin. Najczęściej stosuje się tu zwykły żwir rzeczny, specjalne maty z tworzyw sztucznych lub keramzyt – ten ostatni cechuje się nasiąkliwością sięgającą 20%, co jest właściwością pożądaną.
Warstwa filtracyjna – jej rolę pełni geowłóknina, czyli mata przypominająca biały materiał tekstylny, bardzo wytrzymała i przepuszczająca wodę. Jest to rodzaj drobnego sita – zatrzymuje osad pochodzący z warstwy wegetacyjnej, ogranicza jej wypłukiwanie, a przede wszystkim nie dopuszcza do zapchania warstwy drenażowej, która odpowiada za transport nadmiaru wody poza obręb budynku.
Warstwa wegetacyjna – wynosi nie mniej niż 10 cm i to właśnie z niej rośliny, które chcemy mieć na swoim dachu, będą czerpały wartości odżywcze i wodę. Najczęściej jest to odpowiedniej jakości humus, który oprócz tego, że powinien być bogaty w składniki mineralne, musi cechować się zdolnością magazynowania wilgoci, ale także odpowiednią zwartością i wagą. Dzięki temu nie będzie wywiewany przez wiatr.
Roślinność na dachu
O tym, jakie rośliny będziemy mogli posadzić na dachu zielonym decyduje grubość warstwy wegetacyjnej oraz konstrukcja budynku. Rośliny takie jak rozchodnik, rojnik, kostrzewa, macierzanka i kilka innych gatunków będą rosły na dachu, na którym znajdzie się kilka centymetrów gleby – ten rodzaj zazielenienia nazywany jest ekstensywnym, gdyż doskonale poradzi sobie w trudnych warunkach bez naszej interwencji (podlewania w czasie długotrwałej suszy). Na podłożu o niewielkiej grubości będzie rosła także trawa, ale będziemy musieli często ją podlewać i stosować nawozy. Znacznie lepsze warunki dla traw stwarza gleba o grubości około 15 cm. Możemy tu także posadzić byliny i najniższe krzewy, a pośród nich wkomponować oczko wodne. Od czasu do czasu ogród taki trzeba podlewać i nawozić.
Znacznie więcej czasu zajmie nam pielęgnacja zieleni intensywnej wysokiej – drzew i krzewów. W zależności od ich rodzaju grubość warstwy gruntu może wynosić nawet 2 m. Dach tego typu jest już przedsięwzięciem poważnym z konstrukcyjnego punktu widzenia, wymagającym wysokich nakładów inwestycyjnych i opieki ogrodnika. Na dachu intensywnym niskim, a nawet ekstensywnym także możemy cieszyć się wyższymi krzewami czy drzewami, takimi jak tuje – wystarczy posadzić je w donicach, które częściowo możemy zagłębić w ziemi, a częściowo zamaskować pnączami czy wyższą trawą.
