Dach kolebkowy (łukowy) to mniej typowy rodzaj dachu dwuspadowego. Jego przeciwległe połacie oparte są łukowych krążynach lub na krokwiach. Łukowa geometria dachu powoduje sporo trudności w jej wykonaniu oraz znacznie podnosi koszty całej inwestycji. Ogranicza również wybór materiału pokryciowego. Jednak ostatecznie jest to kompensowane atrakcyjnym i rzadko spotykanym wyglądem zewnętrznym budynku oraz swobodą podczas aranżowania przestrzeni poddasza. Powierzchnia znajdująca się pod dachem kolebkowym jest bowiem porównywalna do pełnej kondygnacji. Brak trudnych do zagospodarowania skosów i mniejsza ilość niepełnej wysokości są czynnikami zachęcającymi do stosowania tego rodzaju dachu na nowopowstających budynkach mieszkalnych.
Dach kolebkowy – materiał
Podobnie jak w przypadku wszystkich pozostałych typów dachów, tak i przy dachu łukowym najważniejsza jest jego konstrukcja. Drewno stosowane na więźbę powinno charakteryzować się wysoką jakością i winno być odpowiednio odporne na działanie zmiennych uwarunkowań pogodowych. Takie właściwości posiada drewno pochodzące z drzew iglastych, np. z rodzimego lub skandynawskiego świerku, sosny lub jodły. Warto jednak uwzględnić, że jodła jest gatunkiem nieco mniej wytrzymałym i charakteryzuje się mniejszą odpornością na wilgoć. Wilgotność drewna stosowanego na więźbę dachu łukowego nie powinna być większa niż 18%. Surowiec nie powinien też posiadać żadnych oznak działania na niego czynników biologicznych.
Konstrukcję można wykonywać z drewna litego lub warstwowo klejonego, przy czym materiał wymieniony w drugiej kolejności gwarantuje nawet dwukrotnie większą wytrzymałość. W zakresie łączenia poszczególnych elementów więźby istnieje dowolność. Można robić to za pomocą tradycyjnych złączy ciesielskich lub wykorzystując płytki lub kształtki perforowane albo płytki kolczaste. Zaletą gotowych łączników do więźb dachowych jest to, że przyspieszają i ułatwiają one prace cieśli. Należy pamiętać, że wiązary kratowe na dachach łukowych mają większą rozpiętość niż na dachach o standardowych więźbach. W budownictwie jednorodzinnym pozwala to uniknąć stosowania na poddaszu podpór w postaci słupów, co w efekcie końcowym nie ogranicza możliwości aranżacyjnych przestrzeni usytuowanej pod dachem.
Więźba dachu kolebkowego – tradycyjna czy z fabryki?
Wykonanie konstrukcji pod dach kolebkowy w sposób tradycyjny, tj. przez ekipę ciesielską na placu budowy jest wprawdzie możliwe, ale w praktyce okazuje się trudne, czasochłonne i zbyt kosztowne. Stąd też częściej stosuje się w takich przypadkach więźby prefabrykowane, czyli gotowe elementy wykonane w wyspecjalizowanych zakładach produkcyjnych. Jeśli chodzi o stworzenie omawianej konstrukcji dachowej metodą tradycyjną, to najbardziej problematyczne jest tutaj uzyskanie odpowiedniej wilgotności surowca. Chodzi bowiem o to, że aby poszczególne części drewna pozwoliły wygiąć się do oczekiwanego kształtu – trzeba je uprzednio namoczyć w wodzie. Po takim zabiegu surowiec daje się ukształtować, ale niestety do montażu na dachu nadaje się dopiero po długotrwałym suszeniu. Dodatkowo, proces osuszania musi odbywać się w odpowiednich warunkach (drewno musi być właściwie ułożone pod zadaszeniem). Najlepiej jest poddać elementy drewniane tzw. suszeniu komorowemu, które nie tylko pozwala uzyskać odpowiednio niską wilgotność w całych przekrojach belek, ale także wyjaławia je. Owo wyjałowienie powoduje, że belki nabierają odporności na działanie szkodników i stają się jeszcze trwalsze. Jednakże dowiezienie giętych elementów drewnianych do miejsca, gdzie mogą one zostać poddane suszeniu komorowemu bywa nie tylko kłopotliwe, ale również generuje określone koszty dodatkowe.
Dlatego właśnie częściej stosuje się gotowe kratownice prefabrykowane. Wykorzystanie takiej więźby dobrze jest uwzględniać już na etapie tworzenia projektu, choć rozpoczęcie procesu realizacji budowy nie wyklucza możliwości użycia prefabrykatów. Jeśli jednak projekt zakłada wdrożenie rozwiązań tradycyjnych – trzeba będzie dokonać w nim odpowiednich zmian. Adaptacją w tym zakresie zajmują się specjaliści zatrudniani przez zakłady produkujące gotowe elementy więźb dachowych. Nie ma też problemów z transportem takiej więźby na plac budowy, gdyż większość producentów gwarantuje go w ramach świadczonych usług. Niedogodności mogą pojawić się jedynie w trakcie montażu. Trzeba zdawać sobie sprawę, że w przypadku większych elementów konieczne jest użycie dźwigu.
Ocieplenie dachu kolebkowego
Dachy bez odpowiedniego ocieplenia są już przeszłością. Podczas krycia nowych budynków nikt nawet nie myśli o tym, aby pominąć ten etap. Jednak w przypadku dachów łukowych standardowe ocieplenie od wewnątrz może okazać się nieco kłopotliwe w wykonaniu. Należy tu bowiem stosować podwójną warstwę wełny mineralnej, która nie tylko obniża wysokość pomieszczeń planowanych pod dachem, ale także zasłania krokwie, które niektórzy inwestorzy uważają za element szczególnie pożądany pod względem dekoracyjnym. Wewnętrzne ocieplenie, które sprawi, że dach będzie energooszczędny nie może mieć mniej niż 20 – 30 cm grubości.
Inną (lepszą, ale też i droższą) metodą ocieplenia dachu łukowego jest termoizolacja zewnętrzna. Układa się ją na krokwiach, wykorzystując płyty z pianki poliuretanowej PIR. Materiał ten kosztuje wprawdzie sporo, ale za to daje doskonałą efektywność cieplną. W powstałej na krokwiach warstwie nie ma mostków termicznych, a sama pianka PIR ma tak dobre parametry izolacyjności cieplnej, że nie ma konieczności tworzenia ocieplenia o znaczącej grubości. Płyty mocuje się specjalnymi łącznikami do krokwi lub deskowania i dopiero na nich tworzy ruszt z łat i kontrłat, służący do ułożenia pokrycia dachowego.
Pokrycie dachu
Choć dach kolebkowy charakteryzuje się oryginalnym i nowoczesnym wyglądem, a przestrzeń usytuowana pod nim nie jest ograniczona skosami, to ta niekonwencjonalna konstrukcja ma również i swoje wady. Do zasadniczych należą: wyższe niż przeciętne koszty inwestycji oraz ograniczona ilość możliwych do zastosowania pokryć. Warto zdawać sobie sprawę, że zmienny kąt nachylenia połaci, oraz bliski 0 stopni kąt nachylenia części szczytowej są czynnikami utrudniającymi zastosowanie pokryć składających się z drobnych elementów. Na dachu łukowym zastosowanie tradycyjnej dachówki nie jest łatwe (choć nie niemożliwe), mniej problemów przysporzą takie pokrycia jak blacha płaska lub dachówkę bitumiczna.
