Dach i elewacja - jakie materiały wykończeniowe?

O wizerunku budowanego domu w dużej mierze decyduje dach o prostym kształcie i powściągliwa w formie elewacja. Takie rozwiązania to z jednej strony kwestia mody na minimalizm w architekturze, z drugiej aspekty ekonomiczne, bowiem im prostszy będzie kształt dachu, tym tańsze będzie wykonanie jego konstrukcji, ułożenie pokrycia, jak również ogrzewanie budynku. Także prosta elewacja nie będzie tworzyła niepotrzebnych kosztów podczas eksploatacji domu. Szukając oszczędności, pamiętajmy jednak, że zarówno pokrycie dachu, jak i elewacja to elementy najbardziej narażone na niesprzyjające warunki klimatyczne i upływ czasu. Muszą być więc solidne i trwałe. Najtrwalsze pokrycie oraz materiały elewacyjne są więc racjonalnym i uzasadnionym ekonomicznie wyborem.

Oszczędny kształt dachu

Za najbardziej oszczędne uznaje się dachy jedno - i dwuspadowe, zarówno w domach z poddaszem użytkowym, jak i nieużytkowym. Proste płaszczyzny połaci i minimalna liczba koszy i grzbietów to niższe koszty budowy oraz mniejsze ryzyko błędów przy ich wykonywaniu. Prostszy kształt dachu to też element budownictwa energooszczędnego – dzięki korzystnym proporcjom powierzchni dachu do kubatury domu można zaoszczędzić na kosztach ogrzewania. Niskiemu zużyciu energii pomagają także węższe okapy dachu, które nie zacieniają okien, dzięki czemu ciepło promieni słonecznych wpada do wnętrz. Dom energooszczędny to budynek z dachem pozbawionym okapu dachu.

Inwestycja w trwałe, piękne i solidne pokrycie dachu

Rodzaje materiałów do krycia dachów zasadniczo pozostają od lat niezmienne. Dachówki ceramiczne i cementowe, które mogą przetrwać nawet 100-150 lat, są symbolem solidnego, sprawdzonego przez czas pokrycia. Jeszcze trwalszy jest łupek, choć jego popularność jest znacznie mniejsza, głównie ze względu na cenę. Jednak jego trwałość szacuje się na 300 lat. Długotrwałe pokrycie dachowe to także – co pewnie niektórych zdziwi - strzecha, która wytrzyma 60-100 lat, a także gonty drewniane o trwałości 50-70 lat. Jednak nie tylko materiał ma wpływ na trwałość pokrycia. Ich producenci mają w ofertach całościowe systemy ułatwiające i przyśpieszające dokładne dopracowanie koszy, kalenic i grzbietów. Wśród dachówek, prócz tych podstawowych, znajdziemy także tak zwane dachówki połaciowe, jak również akcesoria ceramiczne i techniczne, które tworzą kompletną, szczelną połać dachu. Oprócz elementów montażowych, jak na przykład klamry, łączniki, wróblówki czy wiatrownice, do dyspozycji są również dachówki wentylacyjne, kalenicowe, szczytowe, połówkowe, gąsiory, trójniki, płotki przeciwśniegowe, stopnie i ławy kominiarskie. Także producenci pokryć z blachy proponują gotowe elementy do wykonania miejsc trudnych. Wykorzystanie rozwiązań systemowych podnosi koszty wykonania pokrycia, jednak gwarantuje zarówno trwałość, jak i wysoką jakość estetyki wykonania. Dzięki gotowym elementom dachówki czy arkusze blachy nie muszą być przycinane, wyklucza się też wykonywanie nie zawsze estetycznych obróbek blacharskich. Producenci ulepszają także technologie produkcji, szukając nowych rozwiązań służących solidności i trwałości. Dachówki ceramiczne i betonowe oferuje się w formie dachówek zakładkowych, które dzięki specjalnym zamkom zapewniają szczelność. Dachówki betonowe i blachodachówki pokrywane są specjalnymi powłokami przedłużającymi trwałość materiałów. 

Nowy wizerunek tradycyjnych pokryć

Oferta obecnie produkowanych dachówek pozwala dopasować dach do każdego stylu architektonicznego. Poza tradycyjnymi, znanymi od wieków kształtami dachówek, takimi jak mnich-mniszka, karpiówka, marsylka czy holenderka, producenci oferują nowe formy. Zwolennicy nowoczesnego designu domu sięgają po takie w kształcie prostokątów i kwadratów, które po ułożeniu tworzą płaską płaszczyznę. Coraz popularniejsze są też dachówki wielkoformatowe, które pozwalają na optymalizację czasu wykonania pokrycia oraz odświeżenie wizerunku dachu. Z kolei blacha profilowana jest dostępna nie tylko jako łatwa i szybka w układaniu blachodachówka, ale również jako gotowe panele, które po ułożeniu wyglądają jak klasyczna blacha na rąbek stojący.

Nowy wizerunek elewacji domu

Przy wyborze materiałów elewacyjnych przeważa zasada powściągliwości i minimalizmu. Domy pokrywa się gładkim, najczęściej jasnym tynkiem, zdobiąc go innym materiałem układanym jedynie na fragmentach ścian: drewnianą oblicówką, płytkami z naturalnego kamienia lub klinkieru. Wprowadza się również takie, które do tej pory stosowano do innych celów np. wykorzystywaną jako pokrycie dachowe blachę płaską. Zdecydowane materiały wykorzystuje się w niedużych ilościach, tworząc kompozycje z dwóch lub trzech z nich. Dobrze dobrana elewacja domu zastępuje do niedawna tak powszechnie stosowane ozdobniki i detale architektoniczne. Zamiast łuków, kolumienek czy gzymsów uwagę przykuwają dzisiaj kształt, kolor czy faktura. To właśnie dlatego stawia się na jakość i staranne wykonanie.

Inwestycja w trwałość

Najtrwalsze są elewacje z cegły i kamienia. To inwestycja na wiele pokoleń, która nawet po latach potrafi przyciągnąć wzrok, a co najważniejsze - nie wymaga kosztownych konserwacji, zaś uszczerbki czy zmiany kolorystyczne nie wpływają negatywnie na jej wygląd. Zwłaszcza, że oba te materiały pięknie się starzeją. Aby jednak ceglana elewacja zachowała swój piękny wygląd przez długie lata niezbędny jest dobór odpowiedniego rodzaju cegły  – na elewacje nadaje się jedynie klinkier, cegła licowa i silikatowa. Ceramika budowlana nie ma bowiem wystarczającej mrozoodporności, aby na dłużej pozostawić ją nieotynkowaną. Dobrą inwestycją w trwałość elewacji wykonanej z cegieł o nasiąkliwości poniżej 6% (czyli wszystkich z wyjątkiem klinkieru) jest impregnacja, która zabezpiecza cegły przed wnikaniem zabrudzeń.
Jeśli chodzi o elewacje kamienne, to nawet po wielu latach wyglądają świetnie, jeśli wiemy, jak o nie zadbać i co robić, by czas wydobywał ich urodę. Kamienia można użyć na całej powierzchni elewacji, choć zdecydowanie częściej korzysta się z niej tylko na wybranych fragmentach. Głównie jest to strefa reprezentacyjna: wejścia lub narażone na uszkodzenia narożniki, cokoły, słupy i parapety. Najtrwalsze kamienie stosowane w tym celu to te o największej zawartości minerałów twardych; granit, bazalty, twarde piaskowce oraz łupek krystaliczny. Mniejszą trwałością wykazują się wapienie i piaskowce miękkie. Sprawdzonym rozwiązaniem na elewacje jest miejscowy kamień wydobywany w niedalekiej okolicy. Choć nie zawsze będzie tańszy od kamienia importowanego, mamy lepszą gwarancję, że nie będzie się nadmiernie niszczył pod wpływem klimatu i lokalnych warunków atmosferycznych. Elewację z rodzimego kamienia łatwiej też zgrać z otoczeniem i wpisać w miejscową tradycję architektoniczną.

Drewno i jego następcy

Dzięki nowym i niedrogim sposobom zabezpieczania przed szkodliwym działaniem warunków atmosferycznych drewno jest coraz chętniej używaną okładziną elewacyjną. Wykorzystywane na fragmentach elewacji podnosi też prestiż domu. W tym celu używa się drewna sezonowanego, dobrze wysuszonego. Polecane jest drewno twardzielowe, czyli z wewnętrznej, ciemniejszej części pnia. Z rodzimych gatunków najlepiej sprawdzi się dąb i modrzew, jednak są one stosunkowo  drogie. Dużą popularnością cieszy się olcha oraz gatunki iglaste: świerk i sosna, które są wytrzymałe na obciążenia, a dzięki zawartości żywic – odporne na wilgoć. Jeśli zainwestujemy w ochronę drewnianej oblicówki, będzie ona zdobiła dom przez wiele lat.
Podobny efekt estetyczny można osiągnąć stosując na elewacji materiały kompozytowe. Powstały z połączenia drewna z PVC kompozyt jest wytrzymały na uszkodzenia mechaniczne i ogień, nie koroduje, nie pęcznieje ani nie butwieje, a także nie pęka w wyniku zmian temperatury. Dzięki połączeniu półproduktów termoplastyczną żywicą, nie absorbuje wody, a także zachowuje kolor przez długie lata. Takie deski mogą być układane jako szczelna elewacja lub jako ażurowa przesłona, montowana na wykończonej wcześniej ścianie. Producenci oferują różne systemy, z bogatym wyborem profili uzupełniających, które pozwalają na szybkie i efektowne wykończenie fasady. Desek kompozytowych nie trzeba impregnować ani malować. Pełnią też funkcję ochronną dla ścian, gdyż dzięki nim woda nie wnika w ściany. Dodatkową właściwością takich elewacji jest zwiększenie izolacji termicznej i akustycznej.